Sự phát triển bùng nổ của công nghệ thông tin đã đưa thế giới bước vào kỷ nguyên số với sự tác động sâu rộng trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Sự phát triển này tạo nên quá trình chuyển đổi số toàn cầu nhằm thay đổi tổng thể và toàn diện phương thức phát triển của xã hội, với nếp sống mới, tốc độ phát triển mới và phương thức hội nhập quốc tế mới.

Từ một không gian ảo ở quy mô toàn cầu được định hình, tồn tại và ngày càng đan xen với không gian thực, vượt ra khỏi giới hạn lãnh thổ quốc gia, hình thành một thế giới phẳng. Nghĩa là mọi thứ trên trái đất đều công khai, minh bạch, cùng tương tác, hỗ trợ và được kiểm soát trong một hệ thống. Bởi vậy, các quốc gia trên thế giới đang tích cực, chủ động triển khai chiến lược, chính sách về hội nhập quốc tế và đặc biệt coi trọng việc tác động đến thế hệ trẻ - những chủ nhân tương lai của đất nước.

Việt Nam chúng ta từ xưa đã thấm nhuần lời dạy của Bác Hồ, luôn luôn coi trọng bồi dưỡng giáo dục thế hệ hệ trẻ, dành mọi điều tốt đẹp nhất cho các em.Từ hơn 70 năm trước Bác Hồ đã viết: “Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em”. Trong bản Di chúc lịch sử Bác để lại cho toàn Đảng, toàn Dân, Người cũng căn dặn: “Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết”.

Trong muôn vàn điều cần bồi dưỡng, giáo dục thế hệ trẻ thì hướng dẫn thói quen đọc sách, làm theo sách hay, sách quý là một nội dung quan trọng. Trong lực lượng vũ trang hiện nay, những quân nhân ở độ tuổi thanh niên chiếm tỉ lệ rất đông đảo, đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao sức mạnh sẵn sàng chiến đấu, giữ vững sự toàn vẹn của lãnh thổ, thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

VÌ SAO THƯ VIỆN HƯỚNG ĐẾN TUỔI TRẺ QUÂN ĐỘI?

Chúng ta đều biết thanh niên Quân đội là một bộ phận quan trọng của thanh niên cả nước, có vị trí đặc biệt ảnh hưởng trực tiếp đến sự nghiệp xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại. Bởi vậy trong kỷ nguyên số hiện nay việc bồi dưỡng lập trường, tư tưởng, nhân sinh quan, thế giới quan cách mạng và văn hóa đọc cho Thanh niên Quân đội là nhiệm vụ cơ bản, lâu dài, là yêu cầu cấp thiết trong giai đoạn hiện nay.

Các nước phát triển có tiềm lực về tài chính, công nghệ sẽ đầu tư và triển khai chuyển đổi số nhanh hơn các nước khác. Với tốc độ phát triển “chóng mặt” của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (Công nghiệp 4.0) đang tạo ra nguy cơ tụt hậu xa hơn của các quốc gia đang chậm phát triển. Sự gia tăng thách thức về bảo đảm an ninh quốc gia và bảo vệ, giữ vững chủ quyền lãnh thổ đang đặt ra - nguy cơ mất an ninh mạng, sự đe dọa tấn công mạng từ nhiều phía cùng với sự phát triển của các vũ khí, khí tài thế hệ mới tích hợp công nghệ số, nhất là trí tuệ nhân tạo đang là thách thức lớn đối với nền quốc phòng, an ninh mỗi quốc gia. Nhất là những quốc gia chậm phát triển.

Trước những thách thức ấy, chủ thể con người chính là yếu tố quyết định nhất. Phải có những con người có tri thức, có trí tuệ, có tư duy mới của thời kỷ nguyên số mới đủ sức nắm bắt mọi sự biến động và tiếp nhận những tiến bộ khoa học kỹ thuật tiên tiến của nhân loại. Chiến lược đào tạo, học tập và xây dựng văn hóa đọc có vai trò quan trọng trong mỗi quốc gia, mỗi con người để xây dựng nên những con người mới hoàn thiện trong giai đoạn mới. Bồi dưỡng văn hóa đọc cho thanh niên nói chung và thanh niên quân đội nói riêng có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển tri thức, trí tuệ, tư duy và nhân cách của lực lượng nòng cốt và mũi nhọn này của xã hội.Hơn nữa, với đất nước ta, những tác động tiêu cực từ mặt trái nền kinh tế thị trường, cùng những âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch ẩn náu trong chiến lược “diễn biến hòa bình”, luôn là những cái bẫy, những “viên đạn bọc đường” rất hiểm độc đối với lớp trẻ. Muốn đề kháng được sự tấn công và gặm nhấm nguy hiểm ấy, trước hết phải bồi dưỡng văn hóa đọc cho Thanh niên. Thành quả của văn hóa đọc chính là việc nâng cao nhận thức, trang bị tri thức cho người đọc giúp họ nhận rõ đúng sai; tránh được sự tấn công nguy hiểm từ bên ngoài.

Từ đầu năm 2020 đến nay, tại Việt Nam, văn hóa đọc đã chịu sự tác động chi phối của đại dịch Covid-19, ảnh hưởng sâu sắc đến văn hóa đọc và các hoạt động của thư viện. Đại dịch Covid-19 đã khiến cho người Việt Nam không chỉ thay đổi thói quen đọc sách mà còn gợi ra nguy cơ mai một về văn hóa đọc trong thời công nghệ số hiện nay.

Thực tiễn thời gian qua cho thấy, việc bồi dưỡng văn hóa đọc cho Thanh niên Quân đội luôn được lãnh đạo, chỉ huy, tổ chức đoàn các cấp trong quân đội coi trọng, là một trong những nội dung trọng tâm của công tác giáo dục chính trị - tư tưởng góp phần giúp thanh niên có đạo đức cách mạng, sống trong sạch, giản dị, lành mạnh, biết vươn tới các giá trị chân, thiện, mỹ, sống có hoài bão, lý tưởng, có niềm tin ở tương lai tươi sáng của dân tộc. Đương nhiên phải tuyên truyền, giáo dục để mỗi thanh niên Quân đội nhận thức đúng đắn về vị trí vai trò, sự cần thiết của văn hóa đọc; tự giác, chủ động tích cực rèn luyện thói quen đọc, sở thích đọc và kỹ năng đọc cho mình.

NHỮNG YÊU CẦU ĐẶT RA KHI TUYÊN TRUYỀN, PHÁT TRIỂN VĂN HÓA ĐỌC CHO TUỔI TRẺ QUÂN ĐỘI

Sự phát triển như vũ bão của công nghệ thông tin đã đổi mới mạnh mẽ công nghệ xuất bản sách đồng thời cũng tạo nên một xu thế tất yếu của bạn đọc là chuyển đổi từ đọc sách in sang đọc online. Sách điện tử sẽ là hình thức mới đang phổ biến của sách trong tương lai.

Để bồi dưỡng văn hóa đọc cho Thanh niên Quân đội hiện nay, nhằm đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của việc nâng cao phẩm chất người thanh niên thời đại Hồ Chí Minh và yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới, thì phải nắm chắc thực tế này. Trước hết:

- Cấp ủy, chỉ huy, tổ chức Đoàn thanh niên phải cụ thể hóa các chủ trương, đường lối của Đảng, Pháp luật, chính sách của Nhà nước liên quan đến xây dựng và phát triển văn hóa nói chung và văn hóa đọc nói riêng.

- Nhận thức rõ vị trí, vai trò của văn hóa đọc đối với sự hình thành, phát triển nhân cách và thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của tuổi trẻ Quân đội hiện nay. Luôn coi trọng việc bồi dưỡng nâng cao nhận thức về văn hóa đọc cho Thanh niên Quân đội với hệ thống chuẩn mực về văn hóa đọc. Đó là những chuẩn mực, quy tắc, chế độ bắt buộc mang tính mệnh lệnh đòi hỏi phải thực hiện như: quy định số lần đến thư viện đọc sách, quy chế viết báo; quy chế khuyến khích tham gia viết bài đấu tranh trên không gian mạng, tham gia thi tuổi trẻ sáng tạo…

- Cần tập trung xây dựng môi trường văn hóa đọc trong Thanh niên Quân đội.

Môi trường văn hóa đọc có vai trò rất quan trọng góp phần hình thành thái độ và sở thích đọc của mỗi người. Tuy nhiên để có được môi trường văn hóa đọc mang những đặc điểm tích cực, thuận lợi thì cấp ủy, chỉ huy, tổ chức Đoàn cần tăng cường công tác tuyên truyền cổ động các nội dung có liên quan đến văn hóa đọc trên các phương tiện thông tin đại chúng; khuyến khích các cơ quan, đơn vị và cá nhân tham gia viết tin bài về văn hóa đọc nhằm không ngừng nâng cao nhận thức cho Thanh niên về vị trí, ý nghĩa, sự cần thiết của việc bồi dưỡng văn hóa đọc trong giai đoạn hiện nay.

Trong công tác tuyên truyền, cần tập trung làm cho tuổi trẻ Quân đội:

- Tự rèn luyện kỹ năng đọc, xác định được mục đích của việc đọc, lựa chọn tài liệu đọc, lựa chọn phương pháp đọc khoa học và vận dụng những tri thức thu lượm được từ quá trình đọc vào thực tiễn.

- Định hướng nhận thức, thái độ và hành vi đối với đọc sách, giúp thanh niên Quân đội hiểu rõ âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch chống phá cách mạng Việt Nam và hướng dẫn họ những cách thức, phương pháp đấu tranh có hiệu quả để góp phần bảo vệ chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối quan điểm của Đảng, chính sách và luật pháp của Nhà nước.

- Phát huy tính tích cực, tự giác, tự rèn luyện kỹ năng đọc trong Thanh niên Quân đội.

Đây là vấn đề trọng tâm có ý nghĩa quyết định trong việc bồi dưỡng văn hóa đọc cho Thanh niên Quân đội. Đọc là hoạt động phức tạp, đòi hỏi phải rèn luyện tính kiên trì và từ đó hình thành phương pháp, kỹ năng phù hợp với thiên hướng của mỗi người. Đọc không có phương pháp, kỹ năng thì không có hiệu quả và dễ nản chí. Quá trình đọc phải liên tục bám sát mục tiêu là nắm tinh thần cốt lõi với cách thức tổng hợp, khái quát, chắt lọc. Định kỳ tổ chức các buổi hội thảo, triển lãm, giới thiệu quảng bá các ấn phẩm, giáo trình, sách tham khảo có giá trị bằng nhiều hình thức đa dạng phong phú. Phát động phong trào đọc sách gắn với giới thiệu quảng bá, định hướng các ấn phẩm có chất lượng của quân đội, đất nước cũng như của nước ngoài để kích thích và định hướng nhu cầu đọc trong Thanh niên. Đẩy mạnh phong trào tự học, tự đọc. Thành lập các tổ, câu lạc bộ những người ham đọc sách trong đơn vị. Động viên khuyến khích mọi người cùng tham gia viết sách, tài liệu thiết thực phục vụ nhu cầu đọc. Đồng thời cần có các cơ chế chính sách nhằm đãi ngộ, động viên những tập thể, cá nhân có thành tích tiêu biểu trong viết sách, đọc sách. Nhân rộng điển hình và tôn vinh những tấm gương đọc sách trong Thanh niên Quân đội.

- Đổi mới các hình thức phục vụ bạn đọc của các Thư viện trong toàn quân.

Văn hóa đọc của người Việt Nam, đặc biệt ở một bộ phận giới trẻ dường như đang có chiều hướng sa sút nghiêm trọng. Họ thích giải trí trên các phương tiện nghe, nhìn hơn là đọc sách. Tuy nhiên từ khi đại dịch Covid-19 bùng phát, với các biện pháp giãn cách xã hội để bảo đảm phòng, chống dịch đã giúp nhiều người trở lại thói quen đọc sách, góp phần khơi lên niềm tin về văn hóa đọc. Thực tế này đã ảnh hưởng đến tuổi trẻ trong các đơn vị quân đội.

Nắm chắc thực trạng, Thư viện Quân đội đã có nhiều đổi mới với những cách làm hay, qua đó thu hút bạn đọc, đưa sách đến với bộ đội, nhằm xây dựng thói quen đọc sách cho cán bộ, chiến sĩ trong quân đội.

Hai năm qua, dịch covid-19 đã ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động của thư viện Quân đội. Đảng ủy, Ban Giám đốc Thư viện đã ra nghị quyết lãnh đạo với nhiều chủ trương, biện pháp, đổi mới phương thức hoạt động cho phù hợp với tình hình và triển khai nhiều hoạt động, có nhiều đổi mới về phong cách làm việc, cụ thể là: Công tác tuyên truyền giới thiệu sách, báo đã có nhiều đổi mới, tạo bước đột phá với các hoạt động phong phú như: quay các clip giới thiệu triển lãm sách; Tham gia triển lãm sách trực tuyến với Bộ Thông tin Truyền thông nhân các dịp kỷ niệm sự kiện lịch sử lớn trong năm. Phòng Phục vụ bạn đọc đã phối hợp với Phòng Thông tin Thư mục và phòng Bổ sung Xử lý kỹ thuật giới thiệu hàng trăm cuốn sách hay nên đọc, sách chuyên đề và xây dựng hàng chục clip giới thiệu sách hay nên đọc thu hút hơn 150.000 người tiếp cận bài viết, và có thêm nhiều bạn đọc mới đến Thư viện Quân đội tìm đọc sách.

Bên cạnh đó, Thư viện Quân đội còn đẩy mạnh hoạt động phục vụ bạn đọc từ xa với các hình thức khác nhau như: cung cấp thông tin; tư vấn hướng dẫn cho bạn đọc sử dụng thư viện trực tuyến; cung cấp danh mục sách và tra cứu sách theo yêu cầu của các giảng viên, học viên ở các học viện nhà trường khu vực Hà Nội; photo tài liệu gửi cho giảng viên và các học viên tại các học viện, nhà trường trong Quân đội; hướng dẫn phương pháp và kỹ năng tra tìm sử dụng thông tin trực tuyến, nâng cao năng lực tìm kiếm và khai thác thông tin của người sử dụng.

Thư viện Quân đội luôn thể hiện tốt vai trò là một thư viện khoa học chuyên ngành quân sự hàng đầu của Quân đội trong việc hướng dẫn, chỉ đạo các thư viện đơn vị hoạt động ngày sách và văn hóa đọc Việt Nam 21/4; phối hợp với các đơn vị trong việc trưng bày, triển lãm sách nhân các dịp kỷ niệm; hướng dẫn các thư viện học viện, nhà trường trong quân đội tham gia cuộc thi Đại sứ Văn hóa đọc năm 2020 do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức với trên 23.000 bài dự thi, lựa chọn tham gia vòng chung kết toàn quốc với 50 bài chất lượng cao; kết quả Ban tổ chức cuộc thi đã trao cho các cá nhân 01 giải Nhất, 07 giải Nhì, 01 giải Ba, 09 giải Khuyến khích, 01 giải clip được nhiều người bình chọn nhất; 01 giải đơn vị có nhiều thí sinh tham gia nhất và 01 đơn vị được tặng Bằng khen của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vì tổ chức tốt vòng sơ khảo. Tham gia cuộc thi Giới thiệu sách trực tuyến năm 2021 với chủ đề “Cuốn sách tôi yêu” do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức đạt chất lượng tốt. Lan tỏa văn hóa đọc từ Quân đội ra cộng đồng bằng nhiều hình thức như giao lưu, tặng sách, giới thiệu sách trực tuyến…

Để góp phần vào công tác phòng, chống dịch Covid -19, Thư viện Quân đội đã tích cực thông tin tuyên truyền, phổ biến đến bạn đọc thông qua nhiều hình thức giới thiệu sách trực tuyến trên trang web, trang fanpage facebook của Thư viện Quân đội những sách chuyên đề về phòng chống dịch bệnh.

Lượng bạn đọc đến Thư viện những ngày qua tuy có giảm nhưng lượng bạn đọc đề nghị được phục vụ từ xa và đến mượn sách mang về đọc cũng tăng lên. Đông nhất là học viên, giảng viên các Học viện, nhà trường trong quân đội. Thư viện cũng đã tăng cường số lượng sách cho mượn mỗi lượt nhằm đáp ứng nhu cầu bạn đọc. Thư viện đã xây dựng kế hoạch bổ sung sách, báo, tài liệu theo hướng bám sát, phù hợp với đặc điểm, đối tượng trong đó ưu tiên những sách về thanh niên, tuổi trẻ, tích cực khai thác các loại hình tài liệu điện tử, tài liệu được số hóa, tài liệu ngoại văn và các tạp chí dành cho thanh niên, tuổi trẻ. Chú trọng khai thác các tài liệu trực quan và các phim tư liệu.

Ngoài triển lãm sách, Thư viện Quân đội còn tổ chức trưng bày sách, báo chuyên đề, giao lưu, tọa đàm và hoạt động bổ trợ khác như tặng sách, thi xếp sách nghệ thuật... để thu hút nhiều đối tượng bạn đọc khác nhau, kể cả người nghỉ hưu, người đang công tác, học sinh, sinh viên và cả học sinh tiểu học.

Để các đơn vị trong toàn quân làm theo,Thư viện Quân đội đã làm trước các hoạt động hưởng ứng Ngày Sách và văn hóa đọc Việt Nam. Nhờ vậy, Ngày hội sách và văn hóa đọc, các đơn vị có nhiều hình thức tổ chức phong phú, đa dạng, hiệu quả, thu hút được sự quan tâm, tham gia của địa phương và các cơ sở giáo dục đào tạo trên địa bàn đóng quân. Các tiểu đội, đại đội luân phiên nhau tới tham dự ngày hội để cán bộ, chiến sĩ tham quan, đọc sách. Sau triển lãm, nhiều đơn vị còn tổ chức cho cán bộ, chiến sĩ viết bài thu hoạch, kể lại cuốn sách mà mình yêu thích.

Thực tế, trong môi trường quân đội, sách, báo giúp cán bộ, chiến sĩ tiếp cận với thông tin, tri thức phù hợp, hữu ích với cuộc sống và phục vụ cho thực hiện nhiệm của quân đội và từng đơn vị. Cuộc cách mạng công nghệ 4.0 đã và đang mang lại nhiều phương tiện tiếp cận thông tin hiện đại, sinh động như hiện nay, đang đặt ra những thách thức lớn cho sự phát triển văn hóa đọc.

Xây dựng phong trào đọc sách báo sâu rộng trong Quân đội là nhiệm vụ thường xuyên của các thư viện. Trách nhiệm của Thư viện Quân đội và hệ thống thư viện, phòng đọc trong toàn quân là nghiên cứu, đổi mới hình thức, nội dung và phương pháp hoạt động mới lạ, thiết thực, phù hợp với đặc điểm thực tế của các cơ quan, đơn vị đáp ứng được yêu cầu đọc của bộ đội, nhất là vào các ngày nghỉ cuối tuần.

Nét mới của Thư viện Quân đội là xã hội hóa hoạt động thư viện. Nghĩa là biến thư viện trở thành tài sản của chung của toàn quân và từng bước “đồng hóa” những bạn đọc vào các nhóm trên mạng xã hội... có sự tương tác tích cực lẫn nhau.

Đặc tính xã hội hóa của công tác thư viện, sách báo trong quân đội là ngày càng đáp ứng tốt nhu cầu sách báo đến với mọi cán bộ, chiến sĩ đồng thời xây dựng thư viện, phòng đọc sách báo của các đơn vị trở thành điểm sáng của văn hóa ở địa phương, nơi đơn vị đóng quân. Với vùng sâu, vùng xa, vùng các dân tộc ít người thì thư viện của các đơn vị đóng quân ở đây càng có ý nghĩa tích cực.

Các thư viện đơn vị đã phối hợp với địa phương nơi đơn vị đóng quân tổ chức các hoạt động triển lãm sách báo, giao lưu tọa đàm tác giả, nhân chứng; tác giả, tác phẩm nhân các ngày lễ lớn của dân tộc; đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền cho văn hóa đọc, khuyến đọc thông qua việc tổ chức các sự kiện văn hóa trong thư viện nhằm hưởng ứng Ngày sách Việt Nam 21/4, ngày sách và bản quyền thế giới 23/4... Nhiều thư viện đơn vị đã làm rất tốt các hoạt động xã hội hóa thư viện như: Thư viện Học viện Chính trị, Trường Sĩ quan Chính trị, Bộ Tổng Tham mưu, Tổng cục Hậu cần, Học viện Kỹ thuật Quân sự, Quân khu 2, Quân khu 4, Quân khu 7, Quân khu 9...

Trong ba năm qua, các đơn vị trong toàn quân đã tổ chức được trên 1.360 cuộc trưng bày, triển lãm, giao lưu, tọa đàm. Các thư viện, phòng đọc, tủ sách phòng Hồ Chí Minh phục vụ gần 20.000.000 lượt cán bộ, chiến sĩ, luân chuyển trên 35.000.000 lượt tài liệu, sách, báo.

Bên cạnh đó, Thư viện Quân đội còn phối hợp với thư viện các đơn vị như Bộ Tư lệnh Thủ đô, Quân chủng Phòng không - Không quân, Học viện Lục quân, Học viện Hậu cần, Trường QSLQ 2, Trường Sĩ quan Chính trị, Bộ Tư lệnh Hải Quân, Thư viện Công an nhân dân… tổ chức tốt các hoạt động tuyên truyền giới thiệu sách, trưng bày, triển lãm, toạ đàm, giao lưu văn học nghệ thuật.

Các hoạt động này đã và đang làm lan tỏa, khơi dậy niềm đam mê đọc sách tới cán bộ, học viên, chiến sĩ trong toàn quân, thiết thực nâng cao tri thức, xây dựng bồi dưỡng nhân cách, ý thức chấp hành kỷ luật của người quân nhân trong quân đội./.

Thượng tá Nguyễn Thúy Cúc

Trưởng phòng Phục vụ Bạn đọc - Thư viện Quân đội

------------------------------------

1. Báo cáo tổng kết 5 năm thực hiện Quyết định số 284/QĐ-TTg ngày 24/02/2014 của Thủ tướng Chính phủ về Ngày sách Việt Nam (2014 – 2018)
2. Kết quả kinh nghiệm hoạt động tuyên truyền giới thiệu sách, báo nhân dịp các sự kiện trọng đại/Nguyễn Thúy Cúc.- Tham luận phục vụ Hội nghị tổng kết hoạt động trọng điểm về văn hóa văn học nghệ thuật, báo chí quân đội giai đoạn 2016 – 2020
3. Khơi dậy niềm đam mê đọc sách cho thanh niên quân đội/Nguyễn Thúy Cúc.- H.: Tạp chí Văn hóa quân sự, 2015.-Tháng 10.-số 122.-tr.28-29
4. Một số giải pháp bồi dưỡng văn hóa đọc cho thanh niên quân đội hiện nay/Lê Quý Hiệp Hòa.- Hocvienchinhtribqp.edu.vn; ngày 24/4/2019.
5. Nâng cao văn hóa đọc cho bộ đội/Võ Đông.- Báo Điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam; số ngày 21/4/2020.
6. Tạp chí Thư viện Việt Nam số 5.- tháng 9 năm 2017
7. Tiếp cận bạn đọc từ xa – Hướng đi hiệu quả của Thư viện Quân đội/ Nguyễn Thúy Cúc.-Báo Quân đội nhân dân.- số ngày 6 tháng 7 năm 2021.
8. Văn hóa đọc với thanh niên hiện nay/Nguyễn Thúy Cúc.- Thuvienquandoi.vn; ngày 10/4/2020.
9. Văn hóa đọc thời kỳ dịch bệnh/ Nguyễn Thúy Cúc.-Báo Quân đội nhân dân .- số ngày 3 tháng 7 năm 2021.

Nguồn: Kỷ yếu hội thảo: Tuyên truyền, phát triển văn hóa đọc đối với thanh thiếu niên trong kỷ nguyên số.-H.: Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch, 2021.-163tr.