Thư viện Quân đội nói riêng và hệ thống thư viện trong quân đội đang triển khai thực hiện các nội dung trong “Chương trình chuyển đổi số ngành thư viện đến năm 2025, định hướng đến năm 2030” của Thủ tướng Chính phủ, cũng như các nội dung được quy định trong Thông tư 138/BQP về bảo đảm chế độ, định mức, tiêu chuẩn sách điện tử cho bộ đội có hiệu lực từ tháng 1-2021 để có lộ trình, chương trình, kế hoạch, giải pháp chuyển đổi số cho các thư viện trong quân đội.

Nhân viên Thư viện Quân đội số hóa tài liệu. Ảnh: QUẾ PHƯƠNG.

Đón đầu chủ trương chuyển đổi số của chính phủ, những năm qua, Bộ Quốc phòng (BQP) đã đầu tư và triển khai nhiều dự án về số hóa, hiện đại hóa, thông minh hóa, mạng hóa cho các cơ quan, đơn vị, trong đó có nhiều dự án liên quan đến ngành Thư viện, Ngành Thông tin như Dự án Thư viện số dùng chung trong BQP, kết nối các thư viện thuộc các học viện, nhà trường, viện nghiên cứu (bao gồm xây dựng mới thư viện số, số hóa tài liệu, đầu tư cơ sở hạ tầng, trang thiết bị công nghệ thông tin (CNTT), phần mềm, cổng thông tin riêng cho mỗi đơn vị,...) do Trung tâm Thông tin Khoa học Quân sự/BQP chủ trì thực hiện; Dự án hiện đại hóa, xây dựng phòng máy chủ đạt chuẩn, số hóa tài liệu quân sự, trang bị phần mềm quản lý thư viện tích hợp, máy scan rôbốt và các trang thiết bị hiện đại cho Thư viện Quân đội làm cơ sở, hạt nhân để tiến tới hình thành, phát triển mạng lưới thư viện toàn quân theo hướng mạng hóa, số hóa đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong thời kỳ Cách mạng Công nghiệp 4.0.

Mục tiêu chung của hệ thống thư viện trong quân đội, từ nay đến năm 2025 và định hướng đến năm 2030, tập trung hoàn thiện và phát triển hạ tầng số; xây dựng CSDL số dùng chung cho các thư viện trực thuộc nhà văn hóa, hệ thống phòng đọc trong toàn quân; số hóa tài liệu chuyên ngành quân sự, quốc phòng và các lĩnh vực liên quan, trong đó chú trọng số hóa tài liệu nội sinh của BQP; liên thông các thư viện trong toàn hệ thống, tích hợp, chia sẻ, khai thác tài nguyên thông tin theo đúng chức năng, nhiệm vụ, bảo đảm cung ứng hiệu quả dịch vụ thông tin, tài liệu trực tuyến cho bộ đội mọi lúc, mọi nơi.

Công tác chuyển đổi số trong lĩnh vực thư viện là lĩnh vực mới mẻ, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cũng đang tiến hành xây dựng kế hoạch thực hiện cụ thể. Thư viện Quân đội và các cơ quan chức năng chủ động phối hợp, thường xuyên rà soát, tham mưu đề xuất, xây dựng, bổ sung, hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, hệ thống các văn bản quy định, hướng dẫn, quy hoạch, kế hoạch, nội dung liên quan đến hoạt động chuyển đối số, tạo cơ sở pháp lý để quản lý, chỉ đạo hoạt động, đáp ứng kịp thời, nhiệm vụ trong tình hình mới. Mục đích cuối cùng là để đáp ứng ngày một tốt hơn nhu cầu hưởng thụ đời sống văn hóa, tinh thần của bộ đội.

Luật Thư viện, Điều 13 khẳng định: Thư viện lực lượng vũ trang nhân dân, ngoài thực hiện các chức năng, nhiệm vụ chung của một thư viện còn phải xây dựng cơ sở dữ liệu, thư viện số chuyên ngành nội sinh; bổ sung và mua quyền truy cập tài nguyên thông tin chuyên ngành quốc phòng, an ninh; thực hiện liên thông giữa các thư viện trong cùng hệ thống, chia sẻ tài nguyên thông tin với thư viện trong nước và nước ngoài đảm bảo các yếu tố đặc thù của lực lượng vũ trang.

Theo Quyết định phê duyệt Chương trình chuyển đổi số ngành thư viện đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, 70% tài liệu nội sinh, các công trình nghiên cứu khoa học do các thư viện chuyên ngành thu thập và quản lý được số hóa; 100% các thư viện có vai trò quan trọng hoàn thiện và phát triển hạ tầng số, dữ liệu số, triển khai liên thông, chia sẻ tài nguyên và sản phẩm thông tin thư viện theo chức năng, nhiệm vụ,...

Muốn thực hiện các nhiệm vụ chuyển đổi số thư viện hiệu quả, trước hết cần tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chỉ huy các cấp đối với công tác chuyển đổi số. Thông tin-Thư viện là ngành đặc thù, cần nguồn lực đầu tư mới mong đạt được hiệu quả mong muốn; đặc biệt với công tác chuyển đổi số không thể không đầu tư hạ tầng kỹ thuật, trang thiết bị, cơ sở vật chất, phần mềm, ...Tuy nhiên, đến nay, nhiều thư viện đơn vị chưa được nối mạng truyền số liệu quân sự, cơ sở vật chất, trang thiết bị, kinh phí dành cho hoạt động này còn khiêm tốn...chắc chắn sẽ gây khó khăn cho công tác chuyển đổi số trong thời gian tới tại thư viện cơ sở. Một vấn đề khác cũng cần cấp ủy, chỉ huy các đơn vị quan tâm đó là đào tạo, kiện toàn tổ chức, biên chế, xây dựng đội ngũ cán bộ, nhân viên CNTT, thư viện đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Phải có đội ngũ kỹ sư CNTT, cán bộ thư viện được đào tạo cơ bản, bảo đảm số lượng, chất lượng đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ được giao.

Chính vì vậy, Thư viện Quân đội xác định cần đẩy mạnh phát triển tài nguyên thông tin số, trong đó, chú trọng phát triển tài liệu số nội sinh của BQP như các báo, tạp chí chuyên ngành quân sự, quốc phòng; kỷ yếu hội thảo khoa học chuyên ngành; các công trình, đề tài nghiên cứu khoa học, tài liệu đào tạo, huấn luyện, giảng dạy, học liệu, luận án, luận văn của các học viện, nhà trường quân đội,..; các xuất bản phẩm được xuất bản trong quân đội, tài liệu trong và ngoài nước viết về lĩnh vực quân sự, quốc phòng, chiến tranh, cách mạng, và các lĩnh vực liên quan...Trước  mắt, sử dụng có hiệu quả tài nguyên của các cơ quan, đơn vị đã tổ chức, quản lý, chia sẻ, khai thác tài liệu số, lấy tài nguyên của Thư viện Quân đội/Tổng cục Chính trị, mạng MISTEN/Trung tâm Thông tin Khoa học Quân sự/BQP, hệ thống thư viện số dùng chung BQP làm hạt nhân. Bên cạnh đó, xây dựng, thúc đẩy, triển khai các dự án số hóa tài liệu, trang bị phần mềm quản lý thư viện số, xây dựng hệ thống thư viện số dùng chung, liên thông, liên kết, chia sẻ, khai thác tài nguyên số đã được xây dựng cũng như tạo mới, đồng thời, đa dạng hóa các sản phẩm và dịch vụ trực tuyến. Đồng thời, hợp tác trong bổ sung tài liệu số, chia sẻ, dùng chung cơ sở dữ liệu (CSDL) hoặc quyền truy cập tài nguyên thông tin số giữa các cơ quan thông tin, thư viện trong và ngoài hệ thống.

Để các tài liệu số được vận hành lưu trữ, khai thác hiệu quả cần hoàn thiện và phát triển hạ tầng, trong đó, tập trung quy hoạch, mở rộng, phát triển hạ tầng CNTT, các điểm truy cập, kết nối đến người dùng trong toàn quân đồng thời nghiên cứu các phương án để tham gia trục liên thông CSDL quốc gia về tài liệu số... Đặc biệt, tập trung nâng cao chất lượng, phát triển mạng truyền số liệu quân sự của BQP, kết nối đến các thư viện đơn vị các cấp, hình thành một mạng lưới cơ quan thông tin, thư viện hiện đại diện rộng của BQP. Trang bị hệ thống phần mềm, máy chủ, thiết bị lưu trữ, thiết bị mạng, thiết bị đọc,... bảo đảm khả năng lưu trữ, truy xuất dữ liệu lớn, liên thông, liên kết, tích hợp, chia sẻ, khai thác tài nguyên số của các cơ quan thông tin, thư viện trong quân đội nhanh chóng, thuận lợi, an toàn và hiệu quả.

Việc triển khai áp dụng các chuẩn nghiệp vụ hiện đại thống nhất trên toàn hệ thống cũng rất quan trọng. Trước mắt, cần bảo đảm các điều kiện cần thiết cho việc trao đổi, liên thông và sử dụng chung tài nguyên thông tin trong BQP. Ngoài ra, cần nghiên cứu và dự báo, đón đầu các xu thế phát triển của hoạt động thông tin, thư viện trong kỷ nguyên số, từ loại hình tài liệu, phương thức phục vụ, vấn đề bản quyền, tính bảo mật cho đến tính riêng tư của người dùng, của dữ liệu, các chuẩn nghiệp vụ quốc tế mới...

Công tác chuyển đổi số trong lĩnh vực thông tin, thư viện là một quá trình lâu dài, công phu, đòi hỏi nỗ lực lớn của cán bộ, nhân viên thư viện trong toàn quân. Tin tưởng rằng, với sự quan tâm, hỗ trợ của BQP và các cơ quan chức năng, công tác chuyển đổi số của các thư viện trong quân đội sẽ đạt được nhiều dấu ấn nổi bật, trở thành hình mẫu hiệu quả trong thời gian tới./.

Thượng tá Mạc Thùy Dương - Phó Giám đốc Thư viện Quân đội