Sau 30 năm đổi mới toàn diện, đất nước ta đang đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Kinh tế tăng trưởng, chính trị - xã hội ổn định; quốc phòng, an ninh được tăng cường, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân ngày càng được nâng cao... Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, các phương tiện nghe nhìn có thể đáp ứng tối ưu mọi nhu cầu hưởng thụ nghệ thuật, bồi dưỡng tinh thần và tình cảm thẩm mỹ của con người thì văn hóa đọc không còn giữ vị trí độc tôn như trước mà bị văn hóa nghe nhìn lấn át. Sự bùng nổ mạnh mẽ của công nghệ thông tin đã tác động mạnh mẽ đến các đối tượng bạn đọc, nhất là giới trẻ theo nhiều chiều hướng, gồm cả mặt tích cực và tiêu cực. Một trong những vấn đề nổi lên thời kỳ công nghệ số là văn hóa đọc của giới trẻ hiện nay.

Trước khi có các phương tiện nghe nhìn, thì sách là con đường ngắn nhất để tiếp cận thông tin, văn hóa, tri thức. Đọc sách là một trong những cách thức giúp con người thư giãn, tích lũy kiến thức, tăng cường khả năng tư duy. Sách không bao giờ cũ. Sách là món hàng đặc biệt của nhân loại sẽ còn tồn tại cùng lịch sử loài người bởi nó được duy trì nhu cầu theo cách rất riêng. Thế hệ đi trước đã nhóm ngọn lửa văn hóa đọc, thắp lên cây đuốc tri thức rồi trao truyền cho thế hệ sau. Bằng cách đó, lửa không bao giờ tắt.

Theo tổng kết của Cục Xuất bản, năm 2018, ngành xuất bản tung ra gần 32.000 cuốn sách với hớn 390 triệu bản, tăng 20,6% so với năm 2017, lượng sách ra thị trường tăng 20%. Nếu so với con số mỗi người dân đọc trung bình 20 cuốn sách/năm của các nước Phần Lan, Pháp, Nhật Bản; hay 14 cuốn sách/ năm của các nước Singapore, Thái Lan thì ở Việt Nam, Bộ Giáo dục - Đào tạo cho biết, trung bình mỗi người dân đọc 4 cuốn sách/năm. Bộ Văn hóa-Thể thao-Du lịch cũng cho biết, số sách phân bổ tại các thư viện bình quân là 0,35 cuốn/người. Bởi thế, nhiều ý kiến cho rằng giới trẻ ngày nay thờ ơ với sách, không mặn mà với đọc sách, dành nhiều sự đam mê giải trí khác thay cho đọc. Họ là thế hệ trẻ năng động, sáng tạo có điều kiện tiếp nhận ngọai ngữ, thông tin hiện đại nên không cần đọc sách. Nhà văn hóa Hữu Ngọc đã từng nêu câu hỏi: “Thế kỷ XXI liệu có cần đến thơ không? Đến văn hóa đọc không?”. Và ông tự trả lời rằng: “Có, dù cho ca nhạc trữ tình có làm được ít phần việc của thơ ca thì thơ ca vẫn sẽ mãi mãi được người đời ưa chuộng”. Còn đối với văn hóa đọc thì ông khẳng định: “Bản thân hình ảnh thì thoảng qua, từ ngữ mới đọng lại lâu bền”.

Vậy văn hóa đọc là gì? Trả lời được ba yếu tố cốt lõi là Thói quen đọc - Khả năng lựa chọn - Cách đọc sách, chúng ta sẽ hình dung ra văn hóa đọc. Văn hóa đọc ở đây chính là thái độ, cách ứng xử của chúng ta với tri thức, sách vở. Phải biết đọc sách sao cho hợp lý và bổ ích. Đọc sao cho hợp với quy luật tiếp cận tri thức.

Nhận thấy tầm quan trọng của văn hóa đọc, ngày 24/2/2014, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 284?QĐ-TTg lấy ngày 21/4 hàng năm là ngày Sách Việt Nam nhằm khuyến khích và phát triển phong trào đọc sách trong cộng đồng, nâng cao nhận thức của nhân dân về ý nghĩa to lớn và tầm quan trọng của việc đọc sách đối với việc phát triển kiến thức, kỹ năng và phát triển tư duy, giáo dục và rèn luyện nhân cách con người. Đây thật sự là niềm vui lớn cho người yêu sách. Ngày Sách Việt Nam là sự kiện văn hóa quan trọng đối với những người yêu sách và cả cộng đồng xã hội,góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đạm đà bản sắc dân tộc. Đây cũng là dịp để tôn vinh giá trị của sách, khẳng định vị trí, vai trò và tầm quan trọng của sách trong đời sống xã hội. Tôn vinh người đọc và những người tham gia sưu tầm, sáng tác, xuất bản, in, phát hành, lưu giữ sách. Đồng thời, nó còn góp phần quan trọng trong việc nâng cao trách nhiệm của các cấp, các ngành đối với việc xây dựng và phát triển văn hóa đọc ở Việt Nam.

Trong những năm qua, Thư viện Quân đội đã quán triệt, triển khai thực hiện nghiêm túc Quyết định số 284/QĐ-TTg ngày 24/02/2014 của Thủ tướng Chính phủ về Ngày sách Việt Nam, hướng dẫn của Cục Tuyên huấn Tổng cục Chính trị về tổ chức Ngày Sách Việt Nam 21/4 trong toàn quân; Kịp thời tổ chức các hoạt động hưởng ứng, đồng thời hướng dẫn, chỉ đạo, phối hợp với các đơn vị trong toàn quân tổ chức tốt Ngày Sách Việt Nam gắn với việc đẩy mạnh xã hội hóa công tác thư viện.

Bạn đọc là học viên, chiến sỹ đến đọc tại Thư viện Quân đội (Ảnh: Mạnh Hà)

Cùng với đó, là xây dựng kế hoạch tổ chức triển khai đồng bộ các hoạt động hưởng ứng Ngày Sách Việt Nam, gắn với sinh hoạt chính trị của đơn vị; thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khoá XII; Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị, Chỉ thị số 87-CT/QUTW của Quân uỷ Trung ương về học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh và Cuộc vận động “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ” thông qua các hình thức phong phú, đa dạng như: Trưng bày, triển lãm sách, phát động phong trào đọc sách trong toàn quân, giao lưu, toạ đàm, trao đổi, tặng sách, thi tìm hiểu về sách như cuộc thi viết về “Quyển sách tôi yêu” tại sư đoàn BB330/Quân khu 9 nhân ngày sách Việt Nam lần thứ 5 năm 2018; cuộc thi đã thu hút hơn 90% quân số của Sư đoàn tham gia (với số lượng 6.820 bài viết). Các bài viết, đã lựa chọn nhiều quyển sách, nhiều câu chuyện hay, hấp dẫn về các thể loại, đề tài khác nhau như: lịch sử cách mạng, lịch sử dân tộc, Quân đội; thân thế, sự nghiệp của Bác; các tấm gương anh hùng, liệt sỹ; Mẹ Việt Nam anh hùng; tình yêu quê hương, đất nước, bản sắc văn hóa con người Việt Nam; các vấn đề của xã hội, về chiến tranh và hòa bình; về văn học nghệ thuật trong và ngoài nước… Các bài dự thi đều có sự đầu tư về nội dung và hình thức trang trí hài hòa đẹp mắt; nội dung trình bày ngắn gọn, giàu cảm xúc; nét nổi bật của các bài viết là văn phong trong sáng, thể hiện tình cảm sâu sắc và có sức thuyết phục cao; đã cảm nhận được vị trí, vai trò, tầm quan trọng mà cuốn sách mang lại đối với việc nuôi dưỡng tâm hồn, trang bị kiến thức cho bản thân và liên hệ sát, đúng với chức trách, nhiệm vụ được giao; đặc biệt, nhiều bài viết đã thể hiện được lời kêu gọi mọi người tích cực và xây dựng thói quen đọc sách; và gần đây nhất là cuộc thi “Đại sứ văn hóa đọc” do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức đã được phát động trong các học viện, nhà trường quân đội... Bên cạnh đó, các thư viện tiếp tục đẩy mạnh hoạt động sách, báo phục vụ bạn đọc tại thư viện hay phục vụ sách lưu động tại các đơn vị; gắn với các hoạt động kỷ niệm của đất nước, quân đội và đơn vị. Phát huy có hiệu quả các Website, hệ thống bảng điện tử, pano, khẩu hiệu… tạo hiệu ứng sâu rộng, thu hút sự tham gia của đông đảo cán bộ, chiến sĩ về Ngày Sách Việt Nam trong đơn vị và toàn quân; từ đó khuyến khích, thúc đẩy phong trào đọc sách, hình thành thói quen và kỹ năng đọc sách trong thanh niên nói chung và thanh niên quân đội nói riêng.

Hiện nay, công nghệ ngày càng phát triển nhanh chóng, buộc mỗi người cũng như các lĩnh vực trong xã hội phải thay đổi để thích ứng, và ngành thư viện không phải là ngoại lệ.

Bạn đọc trong xã hội hiện đại đã và đang có xu hướng sử dụng các tài liệu điện tử, số hóa với vô vàn lợi ích vượt trội. Thư viện điện tử trở thành một lựa chọn tất yếu khi cung cấp những tiện ích như khả năng tìm kiếm thông tin cực nhanh, giảm thời gian và chi phí đi lại, in ấn, xuất bản, tính kết nối giữa các tài liệu như văn bản, hình ảnh... rất dễ dàng.

Để tồn tại được, các thư viện cần thay đổi sâu sắc và toàn diện. Các cán bộ thư viện phải học cách sử dụng công nghệ một cách thành thạo và trở thành cầu nối giữa thông tin và những người tìm kiếm, chứ không phải là chủ sở hữu nguồn tài nguyên, kiến thức như trước đây.

Thư viện Quân đội đã và đang tích cực đổi mới để đáp ứng nhu cầu bạn đọc, không chỉ quảng bá và giới thiệu sách trên trang web của mình trên mạng Internet, thư viện còn lập trang fanpage trên facebook để nhanh chóng tiếp cận với bạn đọc trẻ hiện nay - những người lên facebook hàng ngày, hàng giờ, nhằm tạo cho bạn đọc thói quen nhìn thấy sách, đọc những bài tóm tắt giới thiệu sách có thể kích thích trí tò mò của bạn đọc, giúp bạn đọc mong muốn tìm đọc những cuốn sách đã được giới thiệu trên facebook.

Trong những năm tới, để tiếp tục phát huy tính tích cực của Ngày Sách Việt Nam 21/4, chúng ta cần tiếp tục duy trì và mở rộng quy mô các hoạt động nhân Ngày sách Việt Nam; Tuyên truyền quảng bá về văn hóa đọc trên các phương tiện truyền thông; xây dựng thói quen đọc sách và mua sách như 1 thứ văn hóa... Để làm được như vậy thì chúng ta cần phải chú trọng nâng cao chất lượng nội dung, đổi mới, đa dạng hoá các hình thức hoạt động sát với tình hình, nhiệm vụ và đặc điểm của từng đơn vị; hạn chế phô trương hình thức, tránh lãng phí.

Tin bài: Nguyễn Thúy Cúc