Trong lịch sử 60 năm, Thư viện Quân đội (TVQĐ), đã có những đóng góp quan trọng cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của Quân đội (QĐ) ta. Trong quá trình xây dựng và trưởng thành, mỗi giai đoạn, TVQĐ đều để lại những dấu ấn và bước phát triển đáng ghi nhớ.

I. Thư viện Quân đội những ngày đầu thành lập

TVQĐ được thành lập ngày 15 tháng 11 năm 1957, theo chỉ thị của Tổng quân ủy – trực tiếp là đồng chí Đại tướng Nguyễn Chí Thanh, Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị. Lúc bấy giờ, TVQĐ là một bộ phận của Câu lạc bộ Quân nhân, trực thuộc Cục Tuyên huấn – Tổng cục Chính trị Biên chế ngày đầu gồm 03 đồng chí, với 500 cuốn sách của Tổng quân ủy chuyển từ chiến khu về và một số tài liệu (TL) của cơ quan Bộ Quốc phòng (BQP) lưu trữ chuyển giao.

Từ năm 1958, miền Bắc nước ta bước vào công cuộc cải tạo và xây dựng chủ nghĩa xã hội, xây dựng hậu phương lớn miền Bắc, làm hậu thuẫn cho cuộc đấu tranh giải phóng miền Nam. Trước yêu cầu đó, nhiều cơ quan phục vụ hoạt động công tác Đảng, công tác chính trị đã ra đời như Nhà xuất bản Quân đội, Bảo tàng Quân đội, và nhiều thư viện thuộc các quân khu, nhà trường, quân binh chủng cũng được ra đời từ đây… TVQĐ cũng được tách ra khỏi CLB Quân nhân để xây dựng TVQĐ thành thư viện (TV) trung tâm của toàn quân với các chức năng, nhiệm vụ và các yêu cầu bảo đảm của một thư viện đầu ngành, trong đó mới nhấn mạnh nhiệm vụ nhận tài liệu lưu chiểu trong quân đội và bồi dưỡng, hướng dẫn nghiệp vụ cho cán bộ thư viện toàn quân.

Từ đó, TVQĐ bắt đầu chú trọng Công tác sưu tầm bổ sung tài liệu, đặc biệt là sưu tầm các tài liệu xuất bản trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp còn đang lưu giữ tại các đơn vị và địa phương…sau một thời gian sưu tầm tại các tỉnh Thanh Hóa, Hòa Bình, Lạng Sơn, kết quả thu về TVQĐ được hơn 3.000 cuốn tài liệu in trên giấy đó bao gồm các chỉ thị, nghị quyết của Trung ương Đảng, của Tổng quân ủy về các chiến thuật chiến dịch, chiến lược, lịch sử các đơn vị và tài liệu tham khảo trong chiến tranh. Đến cuối năm 1958, số sách của TVQĐ đã lên đến 11.000 cuốn với nhiều thứ tiếng khác nhau. Một năm sau, tài liệu của TVQĐ lên đến 31.095 cuốn, trong đó, một phần lớn là tài liệu của Văn phòng Bộ Quốc phòng chuyển cho TVQĐ. Đây cũng là cơ sở để sau này xây dựng TVQĐ thành thư viện khoa học về quân sự.

Tháng 9 năm 1961, TVQĐ đã chính thức thông qua được chức năng, nhiệm vụ cơ bản: Phục vụ tại chỗ và tổ chức hệ thống thư viện trong quân đội. Cũng từ đây, các phòng, ban được thành lập, các quy trình nghiệp vụ được hình thành, cơ sở vật chất được tăng cường,…khâu phục vụ bạn đọc ngày càng được chú trọng. Với khẩu hiệu “Sách đi tìm người”, TVQĐ ngay từ đầu thành lập, đã áp dụng nhiều hình thức phục vụ, tuyên truyền sao cho tài liệu sách báo đến với bạn đọc một cách nhanh nhất như phục vụ sách mới đến tân tay bạn đọc trong vòng 24h đồng hồ, phục vụ các đơn vị ngoại thành, đặt tủ sách phục vụ tại các tiệm cắt tóc của các cơ quan trong thành, phục vụ tài liệu cho các thủ trưởng,…Các phòng đọc, mượn, kho sách, kho báo, tạp chí được phát triển đa dạng: phòng đọc hạn chế, phòng đọc cá nhân, phòng đọc tự chọn,…Các cuộc trưng bày, triển lãm sách báo cũng được tổ chức ngày càng nhiều: Trưng bày tài liệu nhân Kỷ niệm 10 năm chiến thắng Điện Biên Phủ, 20 năm Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam,…Công tác biên mục, xử lí tài liệu đã từng bước được cải tiến. Hoạt động biên soạn thư mục chuyên đề đã được hình thành, nhiều thư mục được ra đời (Thư mục “Vai trò quân đội và những nguyên tắc xây dựng quân đội nhân dân” (1962), Thư mục “Về tư tưởng, đường lối quân sự của Hồ Chí Minh” (1963), Thư mục “Đặc điểm, vai trò của đấu tranh vũ trang và đấu tranh chính trị trong cách mạng Việt Nam”, “Thư mục Phê bình” lấy tên chung là “Người lính gác” (1964). Công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ được quan tâm. Hội nghị cán bộ thư viện toàn quân được tổ chức. Công tác hướng dẫn nghiệp vụ cho hệ thống thư viện toàn quân từ đây cũng trở thành nề nếp. Sau năm 1964, toàn quân đã thành lập được nhiều thư viện từ cấp trung đoàn trở lên, với vốn sách ban đầu từ 2000 – 3000 bản, các đại đội đều có tủ sách với vốn tài liệu ban đầu từ 100 – 300 bản.

Từ năm 1965 – 1975, là thời kỳ cả nước tiến hành cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. TVQĐ chủ trương hướng các hoạt động thư viện về cơ sở và lấy hoạt động của đại đội làm hạt nhân. Các hình thức phục vụ sách báo cũng được đổi mới để phù hợp với điều kiện chiến tranh. Mục lục tủ sách trên vai được TVQĐ biên soạn hàng năm để các thư viện cấp dưới hoạt động thuận tiện, mỗi tủ sách trên vai có từ 100 – 200 cuốn, tủ sách được phân chia nhỏ lẻ, để tổ chức những “gác sách”, “hòm sách” ở các trận địa pháo, “túi sách” của các nhóm trực chiến, “ca bin sách” của các đoàn xe tải, “giá sách hầm chữ A” của các công binh trên đường Trường Sơn, còn những lúc hành quân dài thì tủ sách đại đội được chia đều mỗi người 1-2 cuốn, tổ chức luân phiên nhau đọc và bảo quản. Nhiều cuộc vận động đọc sách được các đơn vị tổ chức sôi nổi, rộng khắp, góp phần nâng cao quyết tâm chiến đấu, bồi dưỡng chủ nghĩa anh hùng cách mạng. Thời gian này, nhiều tên sách được phát hành với số lượng lớn như: “Công tác chính trị, hành quân, trú quân, chiến đấu” phát hành 50.000 bản, “Công tác chính trị đại đội”: 75.000 bản,… các hình thức đọc sách tập thể, thi vui đọc sách, hái hoa dân chủ,…được duy trì.

Mặc dù phải sơ tán, di chuyển nhiều nơi, nhiều lần nhưng mọi hoạt động của TVQĐ vẫn được duy trì đều đặn, đồng bộ với hiệu quả cao nhất, phục vụ đắc lực cuộc chiến đấu của bộ đội ta. Mỗi năm TVQĐ bổ sung trung bình khoảng 1000 tên sách. Tính đến cuối năm 1969, TVQĐ đã bổ sung được hơn 700.000 cuốn sách, gần 200 loại báo, tạp chí trong và ngoài nước.

Tháng Giêng, năm 1972, TVQĐ chuyển về đóng trụ sở tại 83 Lí Nam Đế - Hà Nội và 1 năm sau đó, TVQĐ trở thành thư viện khoa học quân sự. Cũng trong giai đoạn này, TVQĐ được tiếp quản toàn bộ kho sách của Mỹ - Ngụy và được Ban Tổng kết Tổng cục Chính trị chuyển giao toàn bộ kho sách và mở rộng quan hệ với nhiều cơ quan để thu thập tài liệu. Tính đến năm 1975, tài liệu của TVQĐ lên đến gần 20 vạn bản.

Cũng từ đây, nhiều loại thư mục được ra đời như: Thư mục thông báo khoa học phục vụ công tác nghiên cứu, Thư mục giới thiệu phục vụ công tác học tập, Thư mục tuyên truyền phục vụ các ngày lễ kỉ niệm lớn. Các Thư mục thông báo khoa học chủ yếu tập trung vào hai nội dung: phục vụ cho công tác Đảng, công tác chính trị trong lực lượng vũ trang và cho nghiên cứu khoa học quân sự. (“Giữ vững lập trường cách mạng để phát huy tinh thần cách mạng tiến cộng” (1972), “Về chủ nghĩa thực dân mới của đế quốc Mỹ ở miền Nam Việt Nam” (1971), “Hồ Chủ tịch – Người cha thân yêu của các lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam: Thư mục trích dẫn (1969),…và hàng trăm thư mục với các nội dụng khác nhau. Trong đó, tiêu biểu là bộ thư mục 10 tập “Nghiên cứu về đường lối chính trị, quân sự và tư tưởng cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh”). Thư mục giới thiệu phục vụ học tập của cán bộ, chiến sĩ trong toàn quân như: “Thư mục phục vụ cuộc vận động khắc sâu căm thù, nâng cao khí tiết” (1965),…Thư mục tuyên truyền phục vụ các ngày kỷ niệm lớn, nổi bật là các thư mục: “Chiến dịch Điện Biên Phủ” (1974), “Chào mừng nước Việt Nam dân chủ cộng hòa tròn 30 tuổi” (1975),…Cũng trong thời kỳ này, nhiều phong trào đọc ra đời như: “Đọc và làm theo sách người tốt việc tốt”

II. Thư viện Quân đội trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc

Thực hiện đường lối Đại hội IV của Đảng, Tổng cục Chính trị chủ trương: Xây dựng  và củng cố hệ thống thư viện toàn quân bao gồm: Khôi phục thư viện cũ, xây dựng các thư viện mới từ cấp quân khu, quân đoàn đến trung đoàn; Quy hoạch tổ chức hệ thống thư viện trong quân đội; Xác định loại hình, tổ chức biến chế, nhiệm vụ, chức trách và kinh phí cho thư viện. Cũng trong thời kỳ này, các thông tin chuyên đề của TVQĐ ra đời, ban đầu dưới dạng “Sưu tập chuyên đề”, “Tư liệu tham khảo chuyên đề”. Từ cuối năm 1978, TVQĐ bắt đầu biên soạn “Bản tin tham khảo chuyên đề” lược thuật từ sách báo nước ngoài viết về chiến tranh, quân đội, quốc phòng (do Phòng Thông tin – Thư mục đảm nhiệm), ví dụ, bản tin tham khảo chuyên đề “Chiến tranh biên giới và chính sách biên giới của Trung Quốc (1978), cũng từ đây, TVQĐ có thêm nhiệm vụ biên soạn “Thông tin nhanh phục vụ lãnh đạo và chỉ huy”, đồng thời cũng được giao nhiệm vụ từng bước nghiên cứu ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động thông tin – thư viện.

Đến thời điểm này, TVQĐ được trở thành đầu mối của Tổng cục Chính trị. Năm 1980, Thường vụ Quân ủy Trung ương đã ra Nghị quyết 430/NQ-QU về công tác xuất bản, trong đó có phần về công tác Thư viện. Nghị quyết nhấn mạnh: “Mở rộng hơn nữa phạm vi hoạt động của Thư viện Quân đội, đưa Thư viện Quân đội trở thành nơi phục vụ đắc lực cho công tác nghiên cứu khoa học và nghệ thuật quân sự của toàn quân”. (tại thời điểm này, toàn quân có tới 1000 thư viện, phòng đọc với quy mô và tính chất khác nhau).

Với tinh thần đó, trong giai đoạn này, ngoài việc tăng cường bổ sung vốn tài liệu, TVQĐ đã không ngừng mở rộng nhiều hình thức, nội dung phục vụ,…và đã biên soạn gần 100 Thư mục thông báo khoa học đề cập đến 04 nội dung lớn: Thư mục phục vụ công tác Đảng, công tác chính trị trong lực lượng vũ trang, Thư mục phục vụ nghiên cứu khoa học quân sự, Thư mục phục vụ tổng kết chiến tranh, Thư mục về kinh tế quốc phòng và quốc phòng toàn dân trong thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, đồng thời điểm sách nước ngoài về công tác đảng, công tác chính trị trong các lực lượng vũ trang và biên soạn rất nhiều thư mục có giá trị nghiên cứu đáp ứng nhu cầu của cán bộ chiến sĩ trong toàn quân.

Từ năm 1986, đất nước bước sáng thời kỳ đổi mới, với nhiều biến động chính trị - xã hội lớn đã ảnh hưởng trực tiếp đến mọi mặt của đời sống xã hội. Trước tình hình đó, đòi hỏi công tác Đảng, công tác chính trị trong quân đội không ngừng được tăng cường, củng cố và phát huy, đáp ứng được những yêu cầu mới về bảo vệ vững chắc Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.

Năm 1993, Tổng cục Chính trị thông qua Quy chế Phòng Hồ Chí Minh trong quân đội. Theo quy chế này, Phòng Hồ Chí Minh là nơi tổ chức hoạt động giáo dục chính trị, sinh hoạt văn hóa cho cán bộ, chiến sĩ cấp tiểu đoàn và tương đương.

Năm 1995, TVQĐ khánh thành trụ sở làm việc mới. Cũng từ thời điểm này, các hoạt động của TVQĐ đi vào nề nếp, ổn định và ngày càng phát triển, đặc biệt trong vấn đề ứng dụng công nghệ thông tin. TVQĐ bắt đầu sử dụng phần mềm CDS-ISIS vào một số khâu nghiệp vụ của thư viện. Hoạt động thư viện toàn quân có nhiều khởi sắc: tổ chức các hoạt động trọng điểm thư viện sách báo trong quân đội, thi tìm hiểu nội dung sách trong tủ sách Phòng Hồ Chí Minh, phối hợp với các đơn vị tổ chức thành công nhiều cuộc thi tìm hiểu,…

Bước vào thiên niên kỷ mới, tình hình thế giới, trong nước và sự phát triển của nhiệm vụ quân đội chi phối, tác động trực tiếp đến hoạt động của công tác tư tưởng, văn hóa nói chung và công tác thư viện – sách báo trong quân đội nói riêng.

Là thư viện chuyên ngành cấp Nhà nước về quân sự, là cơ quan nghiệp vụ đầu ngành của hệ thống thư viện toàn quân, có chức năng tham mưu giúp Thủ trưởng Tổng cục Chính trị về công tác thư viện và hoạt động sách báo trong quân đội, với những nhiệm vụ: thu thập, lưu trữ sách báo về quân sự, quốc phòng; Nhận lưu chiểu các xuất bản phẩm trong QĐ; Cung cấp TT/TL, tổ chức phục vụ công tác nghiên cứu khoa học; Bổ sung sách tập trung, định hướng đọc và xây dựng phong trào đọc sách trong QĐ, bảo đảm đời sống văn hóa tinh thần cho bộ đội; Hướng dẫn nghiệp vụ, bồi dưỡng cán bộ, nhân viên thư viện cho hệ thống thư viện toàn quân.

Quán triệt nhiệm vụ được giao, những năm qua, TVQĐ đã không ngừng đổi mới, phát triển về mọi mặt từ, tổ chức biến chế, nguồn lực thông tin, các sản phẩm và dịch vụ thông tin – thư viện, hoạt động ứng dụng CNTT vào hoạt động nghiệp vụ cho đến cơ sở hạ tầng đã đạt được một số kết quả tiêu biểu sau:

Về xây dựng nguồn lực thông tin (NLTT)

Hàng năm, TVQĐ nhập vào kho trung bình gần 4000 tên TL với khoảng gần 11.000 bản, hơn 300 loại báo, tạp chí trong và ngoài nước. Ngoài ra, TV còn tập trung đặt mua các loại bản tin, báo, tạp chí phát hành trong nội bộ quân đội, các loại nguồn tin điện tử, ấn phẩm điện tử, CD – ROM, băng đĩa, cơ sở dữ liệu,…Đến nay, TVQĐ có hàng chục vạn bản sách và gần 2000 loại báo, tạp chí và nhiều tài liệu điện tử, tài liệu số hóa về lĩnh vực quân sự, lực lượng vũ trạng, chiến tranh, cách mạng.

Về công tác tuyên truyền

Với chức năng tuyên truyền và hướng dẫn đọc sách báo, TVQĐ đã triển khai có kết quả hoạt động trọng điểm về thư viện và sách báo trong quân đội. Thường xuyên phối hợp với các cơ quan, đơn vị trong và ngoài quân đội tổ chức  các cuộc trưng bày, triển lãm, hội chợ sách và các cuộc thi tìm hiểu sách báo, hội thi tuyên truyền giới thiệu sách, giao lưu toạ đàm, giới thiệu sách báo về các chủ đề lực lượng vũ trang, chiến tranh cách mạng,…Thông qua hoạt động sách báo đã góp phần tuyên truyền sâu rộng quan điểm, đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước và quân đội, đã tạo ra các hoạt động văn hoá lành mạnh và bổ ích, góp phần giáo dục chính trị tư tưởng, lòng yêu nước và tự hào dân tộc, xây dựng phong trào đọc, học và  làm theo sách báo, góp phần khẳng định giá trị truyền thống của văn hoá đọc trong QĐ và xã hội.

Về công tác biên soạn các ấn phẩm thông tin, thư mục

Thời gian qua, TVQĐ luôn bám sát quan điểm, đường lối của Đảng, tình hình và nhiệm vụ của quân đội. Tích cực đổi mới nội dung, hình thức các ấn phẩm thông tin, thư mục. Thường xuyên biên soạn, in và phát hành Thư mục thông báo tài liệu mới; Thư mục chuyên đề phục vụ các sự kiện chính trị, các ngày Lễ kỷ niệm của Đảng, Nhà nước, Quân đội  như Thư mục 70 năm Ngày Thương Binh, Liệt sĩ, Thư mục Kỷ niệm 100 năm Ngày sinh Đại tướng Văn Tiến Dũng, Thư mục 100 năm Cách mạng Tháng 10 Nga,..., Thư mục chuyên đề phục vụ các Cuộc thi tìm hiểu sách báo như Thư mục về 75 năm lịch sử vẻ vang của ĐTNCS HCM,...; Tài liệu phục vụ nghiên cứu nhằm cung cấp thông tin có chọn lọc và hệ thống về các vấn đề quân sự, chính trị nổi bật của thế giới cho lãnh đạo, chỉ huy các cấp trong quân đội như “Quan hệ giữa các nước lớn Mỹ-Trung-Nga trong những năm gần đây”, “Mối quan hệ Trung-Mỹ và Trung-Nga từ sau sự kiện 11-9”, “Quan điểm “thế giới hài hòa” và sự điều chỉnh chiến lược ngoại giao của Trung Quốc”, “Chiến lược của các nước lớn Nga, Mỹ, Trung Quốc tại khu vực châu Á-Thái Bình Dương và Đông Nam Á”, “Quan hệ Mỹ-Trung Quốc hợp tác và cạnh tranh Mỹ-Trung Quốc đến năm 2020”,...; Thư mục giới thiệu sách cấp phát trong quân đội; Thiết kế clip giới thiệu tài liệu mới và chuyên đề trong tháng,...

Về hoạt động ứng dụng công nghệ thông tin

Đầu những năm 2000, TVQĐ bắt đầu xây dựng các cơ sở dữ liệu (CSDL) thư mục, trong đó có CSDL thư mục sách, tư liệu, luận án, luận văn và CSDL thư mục tên báo-tạp chí. Đến năm 2002, TVQĐ xây dựng mạng nội bộ và bắt đầu thực hiện có hiệu quả việc tra cứu thông tin/tài liệu (TL/TT) trên máy vi tính. Đến tháng 1/2003, TVQĐ hòa mạng với mạng Thông tin Khoa học Công nghệ và Môi trường – Bộ Quốc Phòng (MISTEN). Đầu năm 2004, TVQĐ xây dựng trang web phục vụ TT/TL của TVQĐ trên mạng MISTEN. Cuối năm 2004, TVQĐ nghiên cứu phát triển và ứng dụng phần phần mềm Quản lí thư viện điện tử - MYLIB (Phòng Thông tin – Thư mục phối hợp với Công ty Cổ phần tư vấn phần mềm và giải pháp số hóa tài liệu thực hiện). Năm 2005, được nâng cấp với tên gọi mới - phần mềm ESYLIB. Phần mềm này cho phép biên mục theo chuẩn MARC21. Cuối năm 2006, TV tiến hành xây dựng phòng đọc điện tử, nối mạng INTERNET để phục vụ cho công tác nghiệp vụ của TVQĐ, TV tiến hành xây dựng CSDL toàn văn và số hoá TL, xây dựng trang web nội bộ của TVQĐ trên mạng LAN (Giai đoạn 1 dự án “Đầu tư nâng cấp trang thiết bị phục vụ công tác quản lý và nghiên cứu khoa học tại TVQĐ”). Ngày 15/5/2007, TVQĐ chính thức khai trương Phòng đọc điện tử. Cuối năm 2009, nâng cấp phần mềm với tên phiên bản mới là INFORLIB trong đó có bổ sung module quản lý TL toàn văn. Đến cuối năm 2011, TVQĐ áp dụng thử phần mềm quản lí tài liệu số (TLS) – D-Lib do Công ty Cổ phần Đức Minh cung cấp để quản lí toàn bộ TLS riêng biệt (trước đây, TVQĐ quản lí TLS bằng module quản lí TL toàn văn trong phần mềm INFORLIB). Cuối năm 2010, TVQĐ tiến hành xây dựng trang TT điện tử trên mạng INTERNET, từ tháng 9/2012 chính thức khai trương và phục vụ bạn đọc. Đến đầu năm 2012, TVQĐ chính thức được phê duyệt dự án “Đầu tư xây dựng trụ sở thư viện hiện đại”. Dự án hoàn thành và đi vào sử dụng năm 2016, TVQĐ được đầu tư nhiều trang thiết bị CNTT phục vụ công tác thông tin – thư viện như phần mềm quản trị thư viện điện tử của Công ty CMC, hệ thống máy chủ, máy scan rô bốt, phòng đọc điện tử, … mở ra nhiều triển vọng cho quá trình hiện đại hóa của TVQĐ trong thời gian tới.

Về phát triển hệ thống thư viện trong quân đội

Cùng với sự phát triển của TVQĐ, hệ thống thư viện trong quân đội không ngừng được củng cố và phát triển, được tổ chức theo đơn vị hành chính của quân đội từ Trung ương đến các đơn vị cơ sở trong toàn quân. Đến nay, toàn quân có hàng trăm thư viện cơ sở và hơn 1000 tủ sách phòng Hồ Chí Minh hoạt động có hiệu quả.

Cùng với các thiết chế văn hoá trong quân đội, hệ thống thư viện, phòng đọc sách báo trong toàn quân đã góp phần phục vụ đắc lực công tác nghiên cứu khoa học, tổng kết chiến tranh, nâng cao đời sống văn hoá, tinh thần cho bộ đội, từng bước làm thay đổi bộ mặt văn hoá ở các đơn vị quân đội, qua đó góp phần xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị, thực hiện thắng lới nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của QĐ ta.

III. Một số định hướng phát triển Thư viện Quân đội trong thời gian tới

Trong những năm tới, tình hình thế giới và khu vực sẽ diễn biến nhanh chóng và còn nhiều phức tạp, cuộc đấu tranh trên mặt trận tư tưởng, văn hoá tiếp tục diễn ra gay go và quyết liệt. Cuộc cách mạng khoa học và công nghệ nhất là CNTT đang phát triển như vũ bão. Hiện tượng bùng nổ TT toàn cầu, sự ra đời của nhiều phương tiện nghe, nhìn khiến văn hóa đọc đã và đang bị chi phối mạnh mẽ. Đất nước ngày càng phát triển, xã hội ngày càng văn minh, nhu cầu đời sống con người, trong đó có nhu cầu hưởng thụ văn hoá, nhu cầu nhận thức bao gồm nhu cầu TT, trao đổi tri thức ... ngày càng cao.

Sự nghiệp xây dựng QĐ cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, đủ sức bảo vệ Tổ quốc Việt Nam trong thời kỳ mới đòi hỏi phải dựa trên một nền tảng chính trị tinh thần, kinh tế, văn hóa, khoa học công nghệ vững chắc; đòi hỏi mỗi cán bộ, chiến sĩ trong QĐ phải luôn dồi dào và có sự hài hòa giữa tâm lực, thể lực và trí lực.

Định hướng chiến lược cho hoạt động TV ở nước ta trong thời kỳ CNH, HĐH đã được đề cập sâu sắc và toàn diện trong Nghị quyết Trung ương V (khoá 8), kết luận của Nghị quyết TW X ( khoá 9) về xây dựng, phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc và trong Chỉ thị 58/CT – TƯ của Bộ Chính trị, Nghị quyết 99 của Đảng uỷ Quân sự TƯ về nhiệm vụ của khoa học công nghệ trong QĐ đều khẳng định vị trí, vai trò, tầm quan trọng của hoạt động văn hóa và TT khoa học, vừa là mục tiêu vừa là nguồn lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế xã hội trong xã hội hiện đại.

Trong Pháp lệnh thư viện và Nghị định của Chính phủ - Quy định chi tiết thi hành Pháp lệnh Thư viện, đã chỉ rõ: “Đầu tư để đảm bảo cho các thư viện hưởng ngân sách nhà nước hoạt động, phát triển và từng bước hiện đại hóa cơ sở vật chất – kỹ thuật, điện tử hóa, tự động hóa thư viện,...” và đầu tư tập trung cho một số thư viện có vị trí đặc biệt quan trọng trong đó có TVQĐ.

Trong Quyết định phê duyệt Quy hoạch phát triển ngành Thư viện Việt Nam đến năm 2010 và định hướng đến năm 2020, xác định: “ứng dụng khoa học công nghệ cao nhằm tự động hóa, hiện đại hóa trong các khâu hoạt động của thư viện. Phát triển thư viện điện tử và thư viện kỹ thuật số. Riêng đối với Thư viện lực lượng vũ trang, mà cụ thể là hệ thống thư viện quân đội, ghi rõ: « phải được đầu tư, nâng cấp, cải tạo và hiện đại hóa, trước hết là Thư viện Trung ương Quân đội, các thư viện thuộc các Quân khu, Quân đoàn, Quân binh chủng trở thành thư viện điện tử, nối mạng Intranet và Internet, số hóa 1/3 tài liệu quân sự của nước ta nhằm đáp ứng nhu cầu an ninh, quốc phòng của đất nước và nâng cao trình độ về mọi mặt của cán bộ, chiến sĩ trong quân đội; tổ chức lại hệ thống thư viện quân đội; nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của hệ thống; xây dựng cơ sở vật chất, bảo đảm kinh phí hoạt động, kinh phí bổ sung sách báo cho các thư viện trong toàn quân; đào tạo nâng cao chất lượng của đội ngũ nhân viên thư viện trong hệ thống, bảo đảm đáp ứng yêu cầu hoạt động; Xác lập mối quan hệ hợp tác chặt chẽ, có hiệu quả với các hệ thống thư viện khác; góp phần tổ chức tốt cư dân trên địa bàn ».

Trước yêu cầu, nhiệm vụ của sự nghiệp cách mạng và sự nghiệp xây dựng quân đội, củng cố quốc phòng, trước những thuận lợi, khó khăn, thời cơ và thách thức trong thời kỳ phát triển kinh tế tri thức và hội nhập quốc tế có tính chất toàn cầu đòi hỏi hệ thống thư viện quân đội nói chung và TVQĐ nói riêng cần phải có những quan điểm mới về phát triển hoạt động TTTV đáp ứng các nội dung chủ yếu sau:

Thứ nhất, về mục tiêu phát triển của TVQĐ

Nhanh chóng tạo lập cho QĐ một nguồn lực thông tin đủ mạnh và an toàn đáp ứng các yêu cầu phát triển của QĐ; Nâng cao năng lực khai thác và sử dụng NLTT trong quá trình HĐH QĐ; Thúc đẩy việc cung cấp và đảm bảo TT/TL phục vụ có hiệu quả đáp ứng yêu cầu HĐH QĐ và hội nhập của đất nước; Thúc đẩy quá trình trao đổi TT/TL và tương tác thông tin trong toàn quân trên cơ sở CNTT và các chuẩn nghiệp vụ TTTV tiên tiến; Xây dựng TVQĐ ngày càng hiện đại, xứng đáng là thư viện trung tâm, đầu ngành của hệ thống thư viện toàn quân, thực sự là công cụ sắc bén trong hoạt động công tác Đảng, công tác chính trị, góp phần xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị, thực hiện thắng lợi nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của quân đội ta.

Thứ hai, về nội dung phát triển của TVQĐ

Để thực hiện được các mục tiêu nói trên, trong thời gian tới, ngoài việc tiếp tục duy trì các hoạt động thường xuyên như: Bổ sung tài liệu, phục vụ bạn đọc, cung cấp thông tin, tổ chức các hoạt động tuyên truyền, biên soạn các ấn phẩm thông tin, thư mục, bảo đảm sách báo phục vụ đời sống văn hóa tinh thần cho cán bộ, chiến sĩ trong toàn quân và chăm lo xây dựng hệ thống thư viện quân đội ngày càng phát triển, TVQĐ cần tập trung vào một số nội dung sau:

1. Xác lập các qui chế kiểm soát, thu thập, xử lý, bảo quản nguồn tin quân sự trong nước, trong đó cần đặc biệt chú ý việc xây dựng: Các quy định về các điều kiện kỹ thuật của việc bảo quản ở các kho lưu giữ TT /TL; Các chính sách về chuyển giao, giao nộp, lưu trữ, khai thác, phổ biến, trao đổi TT/TL trong toàn quân, trong đó đặc biệt chú ý đến chính sách giao nộp lưu chiểu và quản lí các TL nội sinh của toàn quân; Các quy định về kinh phí, điều hành triển khai các dự án về lưu giữ và cung cấp TT /TL; Xác lập và ban hành các tiêu chuẩn nghiệp vụ TTTV thống nhất trong toàn quân với sự hướng dẫn, chỉ đạo về mặt nghiệp vụ của TVQĐ;

2. Đa dạng hóa các điểm tiếp cận, truy cập thông tin/tài liệu: Mở rộng mạng kết nối các nhà xuất bản, trung tâm phát hành,... nhằm làm cho việc tìm kiếm TLĐT được dễ dàng và cập nhật; Mở rộng các điểm truy cập TT tới các điểm TTTV tại các đơn vị QĐ; Chủ động tương tác và hội nhập với thế giới để trao đổi TT/ TL và tri thức;

3. Xây dựng và phát triển nguồn lực thông tin điện tử quân sự. Trước hết, Xây dựng các CSDL thư mục quân sự như : Xây dựng mục lục liên hợp quân sự quốc gia; Xây dựng danh mục các ấn phẩm định kỳ quân sự trong và ngoài nước; Xây dựng CSDL thư mục quân sự; Tạo lập danh mục các ấn phẩm quân sự nước ngoài. Xây dựng các bộ sưu tập số về sách quân sự, tài liệu xuất bản trong quân đội, luận án, luận văn thuộc các trường quân sự, đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ, Nhà nước của Bộ Quốc phòng,...Xây dựng CSDL dữ kiện về: “Cuộc đời, sự nghiệp các tướng lĩnh Việt Nam”, “Anh hùng Quân đội Việt Nam qua 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ“, “Các đơn vị quân đội nhân dân Việt Nam ”, “Bà mẹ Việt Nam anh hùng”, “Các tác phẩm văn học viết về đề tài chiến tranh cách mạng và Quân đội Việt Nam”, “Các nhà văn, nhà thơ Quân đội”,...; Cập nhật và mua các CSDL quân sự nước ngoài online; Xây dựng đề án tạo lập bộ CSDL quân sự quốc gia và nguồn tin số hóa về từng lĩnh vực xác định;

4. Tăng cường phối hợp bổ sung và chia sẻ nguồn lực thông tin trong toàn hệ thống thư viện, trong đó, TVQĐ đứng vai trò là cơ quan điều phối, chỉ đạo hoạt động này. Như chúng ta đã biết, mỗi một cơ quan TT-TV thuộc hệ thống TVQĐ đều có những thế mạnh riêng về nguồn lực thông tin do vậy để tận dụng tối đa NLTT đặc thù của các cơ quan TT-TV cần phải có kế hoạch tăng cường việc hợp tác, chia sẻ và phối hợp bổ sung các nguồn tin của các cơ quan TT-TV thuộc Bộ Quốc phòng. Để tránh sự lãng phí do trùng lặp, tổ chức thiếu khoa học cần sớm xây dựng dự án hình thành tổ hợp chia sẻ và trao đổi nguồn lực thông tin.

5. Đẩy mạnh ứng dụng CNTT: Xây dựng cơ sở hạ tầng TT tại TVQĐ đủ mạnh, làm đầu tàu tiến tới đảm bảo việc tạo dựng một không gian TT quân sự số kết nối các TV trong toàn quân với mạng toàn cầu nhằm làm tăng vị thế của hệ thống TT quân sự so với các hệ thống TT khác trong cả nước cũng như với các mạng TT quân sự của các nước trong khu vực và quốc tế; Tổ chức sắp xếp hệ thống dữ liệu điện tử đã số hóa để phục vụ việc lưu giữ, quản lí và khai thác hiệu quả; Thiết lập hệ thống mạng tra cứu TL/TT được quản trị trong từng đơn vị QĐ;

6. Tăng cường các hoạt động phối hợp với các thư viện cơ sở, đẩy mạnh các hoạt động trọng điểm về văn hóa, văn học nghệ thuật, đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền để tiếp tục duy trì và củng cố văn hóa đọc trong quân đội.

Nhìn lại chặng đường 60 năm của đơn vị, mỗi cán bộ, nhân viên, chiến sĩ của TVQĐ có quyền tự hào với truyền thống vẻ vang mà các thế hệ cha anh và lớp cán bộ, nhân viên, chiến sĩ hiện nay đã và đang nỗ lực xây dựng nên. Chặng đường ấy của đơn vị đã được tô thắm thêm bởi những phần thưởng cao quý của Đảng, Nhà nước và Quân đội trao tặng: 02 Huân chương Quân công Hạng Nhì, Ba; 01 Huân chương Bảo vệ Tổ quốc Hạng Nhì, 01 Huân chương Lao động Hạng Nhì, 01 Huân chương Chiến công Hạng Nhì và nhiều phần thưởng cao quý khác. /.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1	Công tác thư viện – thông tin trong Quân đội nhân dân Việt Nam: tài liệu nghiệp vụ dùng cho cán bộ thư viện.-H.: Văn học, Thư viện Quân đội, 2012.-215tr.
2	Kỷ yếu Thư viện QĐ và Hệ thống thư viện QĐ – 50 năm xây dựng và phát triển: Nhân kỷ niệm 50 năm ngày thành lập Thư viện QĐ 15/11/1957 – 15/11/2007).-H.:  Thư viện QĐ, 2007.- 197 tr.
3	Kỷ yếu Thư viện QĐ và Hệ thống thư viện QĐ – 55 năm xây dựng và phát triển: Nhân kỷ niệm 55 năm ngày thành lập Thư viện QĐ 15/11/1957 – 15/11/2012).-H.:  Thư viện QĐ, 2012.- 207 tr.
4	Lịch sử Thư viện Quân đội (1957-2007).- H.: Quân đội nhân dân, 2007.-343tr.
5	Pháp lệnh thư viện. Số 31/2000/PL-UBTVQH10
6	Quyết định Phê duyệt Quy hoạch phát triển ngành Thư viện Việt Nam đến năm 2010 và định hướng đến năm 2020. Số 10/2007/QĐ-BVHTT.

 

Đại tá, Thạc sĩ Trần Thị  Bích Huệ

                                                 Giám đốc Thư viện Quân đội

                                             Thiếu tá, Thạc sĩ Trần Nữ Quế Phương

                                             Trưởng phòng Thông tin – Thư mục – Máy tính