Đại tá, Tiến sĩ Mạc Văn Trọng đã biến tình yêu  sách thành sức mạnh gắn kết con người, đưa văn hóa đọc thành một phần không thể thiếu của đời sống quân ngũ. Di sản ông để lại sẽ mãi là niềm tự hào của những người làm thư viện quân đội và là minh chứng cho sức sống lâu bền của tri thức trong quân đội nhân dân Việt Nam.

Trong dòng chảy lặng lẽ nhưng bền bỉ của những người cả đời gắn bó với trang sách, hình ảnh ông Mạc Văn Trọng - Giám đốc Thư viện Quân đội từ năm 1984 - hiện lên như một biểu tượng đặc biệt. Ông không chỉ là người xây dựng và tổ chức hệ thống thư viện quân đội bài bản, mà còn là nhà quản lý năng động, người truyền lửa cho bao thế hệ cán bộ thư viện, để văn hóa đọc lan tỏa khắp doanh trại, thao trường và cả ngoài xã hội.

Đời làm sách của ông gắn liền với khát vọng "cõng chữ" đến với mọi người lính, để những cuốn sách trở thành hành trang tinh thần trong mọi thời khắc của đời quân ngũ.

Bước khởi đầu của một sự nghiệp

Ông Mạc Văn Trọng sinh năm 1941, quê Quảng Ninh. Thuở nhỏ, giữa những năm tháng đất nước còn nhiều biến động, tình yêu học tập và sự say mê tri thức đã sớm hình thành trong ông. Sau khi tốt nghiệp Đại học Văn hóa Hà Nội, ông nhập ngũ, trở thành người lính Binh chủng Thông tin - một môi trường rèn luyện tính kỷ luật, sự chính xác và tinh thần trách nhiệm. Chính nơi đây, ông nhận ra vai trò to lớn của sách báo đối với đời sống tinh thần của bộ đội.

Đại tá, Tiến sĩ Mạc Văn Trọng - Ảnh: Báo Quân đội nhân dân

May mắn và cũng là cơ hội lớn đã đến khi ông được cử sang Liên Xô làm nghiên cứu sinh, chuyên ngành Thư viện học. Nỗ lực miệt mài đã đưa ông trở thành người lính - Tiến sĩ đầu tiên của Việt Nam trong lĩnh vực này - một nền tảng vững chắc để sau này ông vận dụng vào công tác quản lý và phát triển thư viện.

Hành trình ở Thư viện Quân đội

Sau khi bảo vệ thành công luận án, ông trở về nước và được phân công công tác tại Thư viện Quân đội. Thời điểm đó, Thư viện Quân đội vừa là kho tàng tri thức quân sự của toàn quân, vừa là trung tâm nghiệp vụ đầu ngành. Ông bắt đầu từ những công việc chuyên môn cơ bản, rồi từng bước tham gia vào công tác tổ chức, quản lý.

Năm 1984, ông được bổ nhiệm làm Phó Giám đốc Thư viện Quân đội. Năm 1989, ông giữ chức Giám đốc. Trên cương vị này, ông đã có nhiều quyết sách mang tính đột phá. Một trong những đóng góp lớn là việc củng cố và mở rộng mạng lưới thư viện toàn quân, từ cấp Trung ương đến các đơn vị cơ sở, bảo đảm mỗi cấp, mỗi đơn vị đều có không gian đọc sách phù hợp. Tư duy của ông là "thư viện không chỉ nằm ở trụ sở, mà phải hiện diện ở mọi nơi người lính cần đến".

Đổi mới mô hình và mở rộng tầm ảnh hưởng

Trong thời gian lãnh đạo, ông chủ trương gắn công tác thư viện với giáo dục truyền thống và bồi dưỡng chính trị tư tưởng. Ông khởi xướng việc xây dựng Phòng Hồ Chí Minh ở cấp tiểu đoàn và tương đương - tiền thân của mô hình Không gian văn hóa Hồ Chí Minh sau này. Đây không chỉ là nơi lưu giữ  sách báo, mà còn là trung tâm sinh hoạt văn hóa, nơi người lính học tập, giao lưu, trao đổi tri thức.

Ông thường xuyên cử cán bộ thư viện xuống cơ sở, nắm bắt tình hình hoạt động, hướng dẫn nghiệp vụ, khảo sát nhu cầu đọc để kịp thời "đặt hàng" sách phù hợp với từng đối tượng. Với ông, nhu cầu của bạn đọc là kim chỉ nam cho mọi hoạt động. Nhờ đó, kho sách của Thư viện Quân đội luôn được bổ sung kịp thời, phong phú và sát thực tế.

“Đời làm sách của Mạc Văn Trọng gắn liền với khát vọng "cõng chữ" đến với mọi người lính, để những cuốn sách trở thành hành trang tinh thần trong mọi thời khắc của đời quân ngũ.”

Kết nối với xuất bản - phá bỏ "cơ chế ấn hành"

Thời Giám đốc Mạc Văn Trọng, mối quan hệ giữa Thư viện Quân đội và Nhà xuất bản Quân đội nhân dân trở nên đặc biệt mật thiết. Ông không chỉ là "khách hàng" lớn mà còn là "người phản biện" về hệ thống đề tài xuất bản. Ông được mời tham gia các cuộc giao ban chuyên môn, là Ủy viên Hội đồng xuất bản trực thuộc Tổng cục Chính trị, cùng định hướng cho công tác xuất bản và phát hành trong quân đội.

Từ tư duy đổi mới đó, sách quân đội không còn bó hẹp trong "cơ chế ấn hành" nội bộ mà đã bước ra thị trường, tiếp cận rộng rãi bạn đọc cả nước. Đặc biệt, những ấn phẩm về lịch sử quân sự, hồi ký tướng lĩnh, truyện ngắn và tiểu thuyết chiến tranh cách mạng... đã tạo được sức hút mạnh mẽ.

Người thầy, người bạn của tác giả trẻ

Ông được nhiều người gọi vui là "bà đỡ mát tay" của các tác giả mới. Ai từng gặp và làm việc với ông đều nhận thấy sự chân thành, không tính toán thiệt hơn. Ông tạo điều kiện cho những cây bút trẻ có cơ hội in sách, hỗ trợ về nghiệp vụ và kết nối với đơn vị xuất bản. Không ít tác phẩm ra đời và đến với công chúng nhờ sự giúp đỡ thầm lặng của ông.

Di sản và ảnh hưởng

Hơn ba thập kỷ gắn bó, ông để lại cho Thư viện Quân đội không chỉ là hệ thống thư viện toàn quân vững mạnh, nguồn sách báo phong phú, mà còn là một triết lý quản lý: lấy nhu cầu bạn đọc làm trung tâm, gắn kết sách với đời sống tinh thần của bộ đội. Ái nữ của ông - Đại tá Mạc Thùy Dương - hiện là Giám đốc đương nhiệm, tiếp nối sự nghiệp của cha, đưa Thư viện Quân đội bước vào thời kỳ số hóa và hiện đại hóa...

Đại tá Mạc Thùy Dương - Giám đốc Thư viện Quân đội, con gái của Đại tá Mạc Văn Trọng - Ảnh: Thư viện Quân đội

Ngạn ngữ người Việt có câu "Con nhà tông, không giống lông thì giống cánh", soi vào "bản sao" hai cha con ông, phần nhiều là đúng. Ái nữ học được ở cha sự tận hiến với công việc, tư duy đổi mới sáng tạo về chuyên môn... nhưng tính cách khác hẳn: cha thì thẳng thắn, có phần gai góc... như cây xương rồng, còn con gái lại như bông hồng không có gai vậy! Trong các mối quan hệ công tác, chị tỏ ra mềm mại, linh hoạt và sống có trước, có sau, được mọi người tin yêu! Cùng với các thế hệ lãnh đạo tiền nhiệm - những người "truyền lửa" - chị là một nữ Giám đốc đương nhiệm năng động, nhiệt huyết - lớp hậu sinh - người "giữ lửa" ngôi nhà  sách Thư viện Quân đội - không gian tri thức toàn quân - truyền hơi ấm vào tâm hồn của người lính từ những trang sách cuộc đời, thời cuộc...

Thay lời kết

Nhìn lại chặng đường của ông Mạc Văn Trọng, có thể thấy đó là hành trình của một trí thức trọn đời "cõng chữ" vì người lính. Ông đã biến tình yêu sách thành sức mạnh gắn kết con người, đưa văn hóa đọc thành một phần không thể thiếu của đời sống quân ngũ. Di sản ông để lại sẽ mãi là niềm tự hào của những người làm thư viện quân đội và là minh chứng cho sức sống lâu bền của tri thức trong quân đội nhân dân Việt Nam.

Nguồn: Baovannghe.vn