Công nghệ thông tin trong thư viện

28/09/2018 10:36

Giới thiệu gói giải pháp phần mềm thương mại của Exlibris

* Tập đoàn Ex Libris là nhà cung cấp hàng đầu các giải pháp tự động hóa cho các thư viện đại học. Với bộ sản phẩm suy nhất toàn diện cho tài liệu điện tử, số và in, Ex Libris cung cấp các sản phẩm hiệu quả, thân thiện với người dùng phục vụ nhu cầu của các thư viện hiện nay và sẽ tạo thuận lợi cho sự chuyển đổi của họ trong tương lai.

* Sản phẩm và dịch vụ:

- Hệ thống thư viện tích hợp: Aleph, Voyager

- Hệ thống quản lý tài liệu số: Rosetta, DigiTool, Preservation

- Hệ thống quản lý tài nguyên điện tử: MetaLib, Verde...

- Cổng tích hợp tài nguyên và dịch vụ thư viện: Primo

* Khách hàng:

- Thư viện quốc gia New Zealand;

- Thư viện quốc gia Singapore;

- Thư viện quốc gia Trung Quốc;

- Thư viện Quốc Hội Mỹ; ..v.v

- Thư viện Đại học Oxford;

- Thư viện Đại học Imperial Princeton University..v.v

- Mạng thông tin của Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc Gia;

- Mạng thông tin tư liệu của Viện Hàn Lâm Khoa học và Công Nghệ Việt Nam;

- Mạng thông tin thư viện thống nhất của Đại học Quốc Gia Thành phố Hồ chí Minh;

- Mạng thông tin thư viện thống nhất của Đại học Quốc Gia Hà Nội;

- Mạng thông tin của Liên doanh dầu khí VietSovPetro…v.v

- TV ĐH Thủy Lợi

- Đại học QG Tp HCM...

- Cục TT KH và CN QG

- TT TT – TL – Viện HL KH và CN VN

- ĐH QG Tp HCM...

* Đối tác

* Nền tảng công nghệ:

- Hệ quản trị cơ sở dữ liệu: Oracle

* Chuẩn nghiệp vụ hỗ trợ:

- Định dạng trao đổi dữ liệu theo tiêu chuẩn ISO 2709.

- Các định dạng dữ liệu xuất, nhập chung như các định dạng ASCII, dBase, Microsoft Excel, CDS/ISIS và một số các định dạng chung khác.

 Định dạng dữ liệu web: HTML/XML.

- Định dạng thông tin thư mục, hỗ trợ khổ mẫu biên mục đọc máy MARC21/USMARC.

- Hỗ trợ các tiêu chuẩn trao đổi dữ liệu trên Internet như:

- Giao thức TCP/IP.

- Chuẩn trao đổi thư điện tử SMTP (Simple Mail Transfer Protocol) và chuẩn trao đổi thư mở rộng MIME (Multipurpose Internet Mail Extension).

- Tiêu chuẩn giao thức truyền siêu văn bản HTTP (Hypertext Transfer Protocol).

- Giao thức thiết lập bảo mật SSL (Secure Socket Layer).

- Hỗ trợ các tiêu chuẩn giao tiếp tương tác với hệ thống bên ngoài:

- Tiêu chuẩn ANSI/ISO Z39.50 - phiên bản 1995 (ISO 23950) hoặc phiên bản mới nhất cho cả máy chủ và máy khách.

- SIP2 (Standard Interchange Protocol),

- NCIP (National Circulation Interchange Protocol) – ANSI/NISO Z39.83

- Hỗ trợ tiêu chuẩn OpenURL NISO Z39.88 2004,

- Hỗ trợ tiêu chuẩn OAI-PMH.

- Bộ thuộc tính Bib-1.

- Cú pháp biểu ghi: MARC21/USMARC.

- Quy tắc biên mục: Quy tắc mô tả dữ liệu thư mục quốc tế ISBD (International Standard Bibligraphic Description) và  quy tắc biên mục Anh-Mỹ, AACR2 Chuẩn mượn liên thư viện (ILL - Interlibrary Loan) theo ISO 10161 do chính hãng phát triển có khả năng tích hợp đồng bộ với ILS.

- Tiêu chuẩn SQL ANSI 92.

- Tiêu chuẩn trao đổi dữ liệu điện tử trong quản trị, thương mại và vận tải  EDIFACT quy định bởi Liên Hợp Quốc (Electronic Data Interchange for Administration, Commerce and Transport by UN).

Gói giải pháp chung:

* Phần mềm thư viện điện tử Aleph, thư viện số Rosetta, cổng thông tin điện tử Primo.

* Hệ quản trị CSDL: Oracle

* Hệ điều hành hỗ trợ: Unix

* Đề xuất mô hình: Mô hình tập trung trên toàn hệ thống

Diễn giải gói giải pháp:

I. Phần mềm thư viện điện tử Aleph

Các phân hệ chính:

1) OPAC (Online Public Access Cataloging): Truy cập công cộng trực tuyến

- Truy cập đến bộ biên mục toàn cầu thông qua Z39.50

- Tìm kiếm đồng thời nhiều loại

- Máy chủ linh hoạt dựa trên xem lướt, tìm kiếm, lọc và sắp xếp

- Đánh chỉ mục theo từ khoá do thư viện xác định

- Kiểm soát quyền tích hợp và cấu trúc tham chiếu chéo

- Khả năng đa liên kết, đa ngôn ngữ

- Khả năng in, lưu và email

2) Web OPAC

- Giao diện tuỳ biến theo yêu cầu của cơ quan cụ thể

- Mô hình  đối với chọn lựa, in, lưu trữ và gửi email các tham khảo

- Khả năng thương mại điện tử

- Tìm kiếm tới máy chủ Z39.50 khác

- Tìm kiếm URL và xác định vị trí sách

- Hỗ trợ đa phương tiện và ảnh

- Tích hợp với thành phần XBS, SDI và DIPO

- Hỗ trợ người mượn

3) Biên mục (Cataloging)

- Biên mục MARC và nhãn đặc biệt

- Biên tập nhiều biểu ghi

- Hỗ trợ tất cả các khổ mục, các biên mục trường cố định đặc biệt

- Xác thực biểu ghi với các qui tắc do người dùng xác định

- Cắt và dán từ các tệp được phép

- Tích hợp và phân phát các LC

- Hỗ trợ tích hợp đối với khổ mẫu MARC

- Hỗ trợ với các workform tuỳ theo người dùng

- Ghi các thay đổi nhập xuất và trực tuyến

- Truy cập tới các công cụ và nguồn trên màn hình

- Có nhiều lựa chọn cho khuôn mẫu định sẵn để nhập dữ liệu

- Hỗ trợ các khổ mẫu biểu ghi chuẩn công nghiệp, các bộ ký tự và phương thức phân loại

- Hỗ trợ đa phương tiện thông qua trường 856

- Các tính năng bảo mật

4) Lưu thông tài liệu (Circulation): Bao gồm chức năng reserves và hỗ trợ tiêu chuẩn SIP/SIP2

- Dễ hiểu và vận hành

- Dễ tìm với các phím tắt và phím chức năng

- Các chính sách lưu thông mềm dẻo linh hoạt

- Hỗ trợ in hoá đơn

- Hỗ trợ các trạm trả sách tự động

- Hỗ trợ chuẩn SIP/SIP2 và RFID

- Các biểu ghi dựa trên MARC linh hoạt

- Đăng nhập giao dịch và kiểm soát giao dịch

- Mượn trả và kéo dài

- Các yêu cầu mượn, giữ, vay ....

- Trả và phạt

- Khoá và báo động

- Báo cáo kiểm tra lưu thông

- Danh sách đặt sách

5) Bổ sung (Acquisition)

- Cho phép xây dựng hệ thống kế toán từ đơn giản đến phức tạp

- Hỗ trợ nhiều loại tiền

- Sẵp xếp các dòng công việc trực tiếp

- Đặt ---> nhận ---> hoá đơn ----> trả tiền ---> khiếu nại

- Đặt hàng theo kéo thả

- Cập nhận tức thời trong OPAC

- Khổ mấu biểu ghi nhà cung cấp linh hoạt

- Kế toán nhiều tầng

- Dòng công việc tích hợp với OPAC

- Tạo biểu ghi đặt ấn phẩm đơn giản

- Ma trận cho phép để bảo mật

6) Portal: công cụ tạo điểm truy cập và nối kết các nguồn thông tin nội sinh và ngoài sinh (Portal bao gồm SDI : hệ thống phân tán dữ liệu chọn lọc)

7) Quản lý ấn phẩm nhiều kỳ (serials Management)

- Sử dụng USMARC cho holding và vị trí

- Dự tính các vấn đề dựa trên USMARC

- Cập nhật tức thời holding và giới thiệu tại phòng mượn

- Khiếu nại thông qua hệ thống nhắc

- Quan hệ 3 tầng liên kết: Bibs ---> holding ---> items

- Tạo và lưu trữ những phong cách riêng của thư viện

- Là hệ thống duy nhất hỗ trợ MARC21 đối với khuôn mẫu holding

8) Kiểm soát thống nhất (Authority control)

9) Hệ thống xuất nhập dữ liệu

10) Hệ thống thống kê, báo cáo:

- Dễ dàng sử dụng với giao diện đồ hoạ

- Nhân viên có thể tạo các báo cáo, in thư mà không cần có sự trợ giúp của người quản trị và có thể sử dụng bất kỳ bộ trình duyệt nào tại bất kỳ nơi nào

- Nhận được kết quả ngay lập tức

- Rất nhiều cách cho kết quả (xem preview, in, lưu dưới các dạng khác nhau để xuất sang Excel hoặc Access)

- Đặt tham số thời gian

- Sắp xếp lịch làm việc tự động

- Báo cáo kho lưu trữ

II. Hệ thống quản lý, lưu trữ và bảo quản bộ sưu tập số - ROSETTA

Các phân hệ:

- Nhập liệu (Ingest): Bao gồm phân hệ tải hay nhập dữ liệu số (deposit module) và “phân hệ tác nghiệp” (working area module) cho phép thư viện và trung tâm thông tin dễ tải khối lượng lới đối tượng số vào trong hệ thống

+ Phân hệ tải hay nhập dữ liệu số (Deposite Module): Phân hệ này cho phép nhập bằng tay theo từng dạng tài liệu hay tự động các đối tượng vào hệ thống

+ Phân hệ tác nghiệp (Working Area Module): Một khu vực trung gian chuyển tiếp giúp thủ thư tác nghiệp để mô tả đặc tính, xử lý, làm giàu siêu dữ liệu, xác nhận và đánh giá tài liệu trước khi được lưu vào kho số vĩnh viễn

- Phân hệ Kho Lưu trữ số Vĩnh viễn (Permanent Repository Module): Tài liệu được lưu trữ trong kho này sau khi xử lý. Kho này được thiết kế tối ưu hóa sự bảo mật với sự phụ thuộc tối thiểu vào phần mềm cơ sở (phần mềm tạo ra đối tượng số).

- Phân hệ Quản lý (Management Module): Phân hệ này hỗ trợ quản lý liên tục đối tượng trong kho lưu trữ số, bao gồm:

+ Xác nhận tính hợp lệ (vd., kiểm tra virus, mã checksum…)

+ Sửa đổi (vd., thêm hình thức thể hiện mới (manifestation) và biên tập) từng đối tượng số riêng rẽ, một nhóm đối tượng số, cùng siêu dữ liệu gắn kết chúng.

- Phân hệ xây dựng kế hoạch bảo quản số (Preservation Planning Module): Phân hệ này cho phép thư viên và trung tâm thông tin thực hiện phân tích rủi ro trên một tập hợp đối tượng số lựa chọn và quản lý quy trình bảo quản cho những đối tượng đó.

- Phân hệ truy cập (Access Module): Phân hệ này sẽ chuyển giao thông tin trong kho lưu trữ  số thông qua hai phân hệ là xuất bản (publishing) và chuyển giao (delivery).

- Phân hệ xuất bản (Publishing Module): Bằng sao chép lại các bộ dữ liệu hoặc sử dụng giao thức OAI-PMH, phân hệ này xuất bản các gói thông tin chuyển giao (DIP) mà các hệ thống bên ngoài như đầu tìm kiếm (search engines) và các giải pháp phát hiện tài nguyên (resource discovery solutions) có thể sử dụng để truy cập thông tin lưu trữ trong kho lưu trữ số vĩnh viễn.

- Phân hệ chuyển giao (Delivery Module): Phân hệ này cung cấp cho người dùng khả năng truy cập tới thực thể số được bảo quản với các trình hiển thị được tích hợp sẵn (built-in viewers) hoặc sự tích hợp các ứng dụng của bên thứ 3, vd., máy chủ streaming video

- Phân hệ quản trị (Administration Module): Phân hệ này hỗ trợ những chức năng quản trị, bao gồm cấu hình, quản lý người dùng, theo dõi và giám sát, báo cáo…

III. Hệ thống tìm kiếm, phát hiện và chuyển giao tài nguyên tập trung – PRIMO

- Đối với bạn đọc thư viện:

+ Phần mềm giúp họ dễ dàng nhập một câu hỏi truy vấn và hệ thống sẽ tìm kiếm trên tất cả tài nguyên sẵn có với thư viện từ in cho đến đối tượng số hay tài liệu điện tử, và chỉ ra vị trí của nó và cung cấp những lựa chọn chuyển giao tài nguyên đó hay dịch vụ liên quan đến tài nguyên đó.

- Đối với thư viện:

+ Phần mềm giúp xây dựng một mục lục trung tâm hay liên hợp và đồng bộ hóa bất kỳ một CSDL biểu ghi thư mục nào từ các hệ thống bên ngoài.

+ Phần mềm hướng tới một thế hệ giao diện tương tác với người dùng trên nền Web 2.0, ví dụ như cho phép bạn đọc gán thẻ đầu mục tài liệu (tagging), cho phép bạn đọc viết nhận xét về một cuốn sách hay một bài báo (reviews),…sau đó chia sẻ thông tin đó với đồng nghiệp hay cộng đồng người dùng.

+ Phần mềm loại bỏ sự phức tạp khi nhập các câu hỏi truy vấn đối với người dùng trên các hệ thống khác nhau, tạo ra một giao diện tìm kiếm đơn giản như Google cho người dùng, và cho phép xây dựng một không gian cá nhân hóa bạn đọc thống nhất (E-Shelf) đối với mọi tài nguyên, đồng thời đảm bảo một không gian người dùng không bị chia cắt, cho phép khả năng tích hợp và làm giàu thông tin thư mục từ Google Book Search, Amazon, tích hợp các mạng xã hội như Facebook, delicius.com, Wikipedia…, cho phép người dùng xây dựng các diễn đàn trao đổi (Forum), cho phép gửi thông tin thư mục thông qua SMS tới điện thoại di động, và Phần mềm sẽ được nhúng trong các phần mềm của các điện thoại di động để đảm bảo dịch vụ của thư viện sẽ đến với bạn đọc mọi lúc, mọi nơi.

Phòng TT-TM-MT - TVQĐ (sưu tầm)